• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

دحض (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





دَحْض (به فتح دال و سکون حاء) از واژگان قرآن کریم به معنای لغزیدن و سقوط است.



دَحْض به معنای لغزيدن و سقوط است.
مجمع ذيل آیه ۱۴۱ صافات آن را سقوط معنى كرده و گويد اصل دحض محلّ لغزش است كه راه رونده در آن می‌افتد. در صحاح مكان دحض را (بر وزن فلس و فرس) مكان لغزنده گفته. در نهج البلاغه خطبه ۱۴۷ هست‌ : «وَ إِنْ‌ تَدْحَضِ‌ الْقَدَمُ ....» يعنى «اگر قدم لغزيد....»
آنان كه دحض را زوال و بطلان گفته‌اند به مناسبت معناى اصلى آن است.


(وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ‌ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَ‌) «به باطل مجادله كردند تا حق را بدان ساقط كنند و از بين ببرند.»
(إِذْ أَبَقَ إِلَى الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ • فَساهَمَ فَكانَ مِنَ‌ الْمُدْحَضِينَ‌) «آنگاه كه در حال قهر به طرف کشتی پر رفت با آنها قرعه كشيد و از افتادگان شد.» «مُدْحَضِينَ‌» نشان می‌دهد كه به دريا انداختگان چند نفر بودند و یونس (علیه‌السّلام) يكى از آن‌ها بود و گرنه گفته می‌شد «فكان مُدْحَضاً».
(وَ الَّذِينَ يُحَاجُّونَ فِي اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ما اسْتُجِيبَ لَهُ حُجَّتُهُمْ‌ داحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ عَلَيْهِمْ غَضَبٌ وَ لَهُمْ عَذابٌ شَدِيدٌ) (كسانى كه درباره خدا بعد از پذيرفته شدن دعوت الهى (از سوى مردم منصف)، جدال و ستيزه‌جويى مى‌كنند، دليلشان نزد پروردگارشان باطل و بى‌پايه است؛ و غضب الهی بر آنهاست و عذابى شديد دارند.) «حُجَّتُهُمْ‌ داحِضَةٌ» يعنى دليل آنها ساقط و باطل و غير قابل قبول است. معنى اين آيه در «حجّ» گذشت.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۳۳۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۳۰۸.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۲۰۵.    
۴. صافات/سوره۳۷، آیه۱۴۱.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۱۴.    
۶. جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، ج۳، ص۱۰۷۵.    
۷. نهج البلاغه، تحقیق الحسون، خطبه۱۴۹، ص۳۱۸.    
۸. غافر/سوره۴۰، آیه۵.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۳۰۶.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۴۶۴.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۸۰۰.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۲۳۰.    
۱۳. صافات/سوره۳۷، آیات۱۴۰-۱۴۱.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۶۲.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۲۴۷.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۷۱۵.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۱، ص۴۷.    
۱۸. شوری/سوره۴۲، آیه۱۶.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۵.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۵.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۴۷.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۹.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۱۱۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «دحض»، ج۲، ص۳۳۰.    






جعبه ابزار