خلاصة الایجاز فی المتعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خلاصة الایجاز
فی المتعة، تالیف
شیخ مفید،
محمد بن محمد بن نعمان عکبری بغدادی (۳۳۶- ۴۱۳ هجری) با موضوع اثبات مشروعیت
ازدواج موقت و شرایط و فضایل آن است.
مسئله
ازدواج موقت و
جواز و
حرمت آن از مسائل مهمی است که بعد از خلافت خلیفۀ دوم تا کنون بحث‌های فراوانی را متوجه خود نموده است.
در کتب فقهی و روایی
شیعه و
سنی نیز، این بحث جایگاهی ویژه دارد و تا کنون بیش از ۳۰ عنوان کتاب از سوی علمای
امامیه در جواز و
حلیت آن نگاشته شده.
اولین نویسندگان در این موضوع از
اصحاب ائمه علیهم‌السّلام بوده‌اند، کسانی مانند
علی بن حسن فضال ،
ابن ابی عمیر ،
یونس بن عبد الرحمان و
فضل بن شاذان .
بزرگترین و معروفترین فقها و محدثین
شیعه نیز تالیفاتی در این زمینه دارند از جمله:
شیخ صدوق ،
سید مرتضی علم الهدی ،
شیخ انصاری ،
محقق حلی ،
شهید ثانی و... از مؤلف
نجاشی برای
شیخ مفید سه کتاب در موضوع
متعه نام برده که عبارتند از:
۱- النقض علی ابی عبدالله البصری کتابه
فی المتعة
۲-
الموجز فی المتعة
۳- مختصر المتعة
همچنین کتاب‌های «
احکام المتعة» و «
رسالة فی المتعة» نیز برای شیخ ذکر شده، و اینها علاوه بر مباحثی است که در بسیاری از کتب شیخ پیرامون
متعه و
ازدواج موقت آمده است.
از آثار
شیخ مفید در
متعه تنها قسمتی از کتاب «
الموجز فی المتعة» موجود است و تلخیص آن با نام «
خلاصة الایجاز» در دسترس می‌باشد.
بسیاری از بزرگان نیز، که اقوال و احادیثی از شیخ نقل کرده و گفته‌اند از «رسالة
فی المتعة» آن را نقل می‌کنند، منبع نقلشان در حقیقت همان کتاب «
الموجز فی المتعة» می‌باشد.
در اینکه کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر چه کتابی است بحث‌هایی شده که با توجه به شواهد و قرائن موجود روشن می‌شود که این کتاب خلاصۀ کتاب «
الموجز فی المتعة»، نوشتۀ شیخ مفید است. خصوصا که نوع و سیاق عبارات کتاب با دیگر کتب شیخ مفید هماهنگی کامل دارد.
اما سؤال دیگر این است که چه کسی کتاب «
الموجز فی المتعة» را خلاصه کرده؟
در اینجا دو احتمال هست: اول اینکه
شهید اول آن را خلاصه کرده باشد.
دوم اینکه شی
خ علی بن عبد العالی ، معروف به
محقق کرکی آن را تلخیص کرده، که قول دوم قریب به واقع می‌نماید.
پس کتاب «خلاصة الایجاز» مختصر کتاب «
الموجز فی المتعة»
شیخ مفید است که توسط
محقق کرکی خلاصه شده و در بعضی قسمتها توضیحاتی به آن اضافه کرده است.
شیخ مفید، چنان که روش و رویۀ همیشگی اوست، در این کتاب نیز از استدلال و منطق فاصله نگرفته و در اثبات قول به
جواز و رد قول مانعین پیوسته استدلال‌های محکم و متقن ذکر کرده است.
کتاب حاضر دارای سه باب و یک خاتمه است:
ادله قول به جواز
متعه و
حلال بودن آن از
کتاب و
سنت و
اجماع و
عقل و ادلۀ مانعین و جواب آنهاست.
شامل روایاتی از
معصومین علیهم‌السّلام در فضیلت
ازدواج موقت است.
کیفیت و احکام متعه است، شامل شرایط
طرفین ،
صیغه ،
مهر ، مدت و احکام آن.
شامل موارد کراهت و حرمت متعه در بعضی حالات و به عنوان
حکم ثانوی است.
۱- نسخه‌ای در کتابخانه آستان
قدس رضوی علیه السلام، مربوط به
سال ۹۶۶ هجری
۲- نسخه‌ای در کتابخانه آیت‌الله
مرعشی نجفی در شهر مقدس قم مربوط به سال ۱۰۹۷ هجری
۳- نسخه کتابخانه دانشگاه تهران از
قرن ۱۱ هجری
۴- نسخه‌ای در کتابخانه ملک تهران از قرن ۱۱ هجری
۵- نسخۀ مربوط به کتابخانه واتیکان در رم
نرم افزار تحریر الوسیله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
