خدابنده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
خدابنده، شهرستانی واقع در
جنوب استان زنجان می‌باشد.
این شهرستان از
شمال به شهرستان
ابهر، از
شرق به شهرستان بوئین زهرا در استان
قزوین، از جنوب‌شرقی و جنوب به شهرستان‌های رَزن و کبودرآهنگ در استان
همدان، از جنوب غربی به شهرستان
بیجار در استان
کردستان و از
غرب به شهرستان
زرین‌آباد، در استان زنجان محدود می‌شود. خدابنده شامل چهار بخش مرکزی (به مرکزیت شهر قیدار)، افشار (به مرکزیت شهر گرماب)، بُزینه
رود (به مرکزیت شهر
زِرین رود) و سُجاس
رود (به مرکزیت شهر سجاس) است
آب و هوای خدابنده معتدل (مایل به سرد و خشک) است. قله قره‌داغ با ارتفاع ۳۱۲۰ متر، سَرْیال (مرتفع ترین قله ح۲۳۵۰ متر) و قیدار (مرتفع‌ترین قله ح۲۸۱۲ متر) از مرتفع‌ترین کوههای این شهرستان است.
رود دائمی شورِ فَشاپویه، از
رودهای مهم این شهرستان، از دامنه غربی کوه قره‌داغ سرچشمه می‌گیرد و به نام خررود از دهستان سجاس
رود می‌گذرد و با عبور از ده کیلومتری شرق شهر قیدار به نام چای خررود به استان قزوین وارد می‌شود.
زراعت،
باغداری و
دامداری نقش مهمی در
اقتصاد خدابنده دارند.
زراعت در خدابنده نیمه مکانیزه و سنّتی و بیش‌تر دیمی است، اما در مجاورت
رودها کشت آبی نیز رونق دارد.
معادن نمک،
سرب و روی، لاشه آهکی، سنگ گچ و سنگ مرمر نیز در خدابنده فعال است.
برخی صنایع دستی چون قالی، جاجیم، گلیم و جوراب پشمی نیز در این منطقه تولید می‌شود.
براساس سرشماری ۱۳۸۵ش، جمعیت خدابنده ۶۹۶، ۱۶۱ تن ضبط شده است که از این تعداد ۳۳۲، ۳۹تن شهرنشین و مابقی روستانشین بوده‌اند.
اهالی خدابنده
شیعه دوازده امامی‌اند و بیش‌تر به ترکی و تعداد کمی هم به فارسی
تکلم می‌کنند.
شهرستان خدابنده در ۱۳۴۸ش، به مرکزیت شهر قیدار، در استان
زنجان تشکیل شد
در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ش شهرستان خدابنده دارای دو بخش (حومه (مرکزی) و افشار) و یک شهر (قیدار) بود
سپس بزینه
رود در
مرداد ۱۳۶۸ و سجاس
رود در
خرداد ۱۳۷۳ به بخش و آبادی‌های گرماب در خرداد ۱۳۷۵، سجاس در خرداد ۱۳۷۷ و
زرین
رود در
اردیبهشت ۱۳۷۸ به شهر تبدیل شدند.
جامع سجاس متعلق به اوایل
قرن پنجم و قبرستان قدیمی آن شهر معروف به
قبرستان شهدا، با سنگ قبرهای دارای نقوش اسلیمی بر مزار افرادی که در مقابله با مهاجمان مغول از پای در آمده‌اند، از آثار تاریخی این شهرستان است.
________________________________________
(۱) ايران، وزارت كشور، تقسيمات كشور شاهنشاهى ايران، تهران ۱۳۵۵ش.
(۲) ايران، وزارت كشور، معاونت سياسى، دفتر تقسيمات كشورى، نشريه تاريخ تأسيس عناصر تقسيماتى به همراه شماره مصوبات آن، تهران ۱۳۸۲ش.
(۳) هوشنگ ثبوتى، تاريخ زنجان، زنجان ۱۳۶۶ش.
(۴) عباسى جعفرى، گيتاشناسى ايران، تهران ۱۳۶۸ـ۱۳۷۹ش.
(۵) سازمان مديريت و برنامه ريزى استان زنجان، آمارنامه استان زنجان سال ۱۳۷۹،
[۱] ۱۳۸۰ش.
(۶) فرهنگ جغرافيائى آبادی‌هاى كشور جمهورى اسلامى ايران، ج: ۲۵ زنجان، تهران: سازمان جغرافيائى نيروهاى مسلح، ۱۳۶۹ش.
(۷) مركز آمار ايران، سرشمارى عمومى‌نفوس و مسكن: ۱۳۸۵ نتايج تفصيلى كل كشور، ۱۳۸۵ش.
(۸) Retrieved Jan.۲۲, ۲۰۱۱ from http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/census۸۵/census۸۵.natayej/census۸۵. rawdata
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خدابنده»، شماره۶۹۳۶.
