حِسّ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حِسّ (به کسر حاء و تشدید سین) یا
حاسّة (به فتح حاء و تشدید سین) از
واژگان قرآن کریم به معنای نیروی درک است.
مشتقات
حِسّ که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
اَحَسَ (به فتح الف و حاء) به معنای احساس کرد؛
تَحَسُّس (به فتح تاء، حاء و ضم سین) به معنای بجویید؛
حَسیس (به فتح حاء) به معنای صوت خفی و یا صدایی که با شنیدن حسّ می‌شود.
حِسّ یا
حاسّة به معنای همان نیروی درک است که جمع آن حواسّ می‌آید.
احساس به معنی ادراک با حاسّه است اعمّ از آن‌که با دیدن باشد یا شنیدن و یا غیر آن.
به مواردی از
حِسّ یا
حاسّة که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَلَمَّا اَحَسَ عِیسی مِنْهُمُ الْکُفْرَ قالَ مَنْ اَنْصارِی اِلَی اللَّهِ) «چون
عیسی (علیه‌السّلام) از آن‌ها
کفر احساس کرد گفت: یاران من به سوی
خدا کدامند؟»
در
مجمع البیان «احسّ» را پیدا کردن، دیدن و دانستن نقل کرده است و همه از مصادیق احساسند. تحسّس به معنی جستجو کردن با حاسّه است و منظور پیدا کردن می‌باشد خواه با دیدن باشد یا شنیدن.
«ای پسران من بروید
یوسف (علیه‌السّلام) و برادرش را بجویید.»
(لا یَسْمَعُونَ حَسِیسَها وَ هُمْ فِی مَا اشْتَهَتْ اَنْفُسُهُمْ خالِدُونَ.) «آن‌ها
صدای جهنّم را نمی‌شنوند و در آن‌چه خواسته نفسشان است جاودانند.»
صحاح و
اقرب الموارد حسیس را صوت خفی گفته‌اند.
طبرسی و
بیضاوی آن را
صدایی که با شنیدن حسّ می‌شود ذکر کرده‌اند.
اگر مراد از حسیس صوت خفی باشد معنی آن است که حتی
صدای جزیی آن را هم احساس نمی‌کنند. آن مصدر از برای مفعول است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حسّ»، ج۲، ص۱۳۳-۱۳۴.
