حَجب (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حَجْب (به فتح حاء
و سکون جیم) یا
إِحْتِجاب (همزه مکسور
و سکون حاء
و کسره تاء) یکی از
واژگان نهج البلاغه به معنای پوشاندن، مستور کردن
و مانع از داخل شدن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) نسبت به عظمت پروردگار
و حمد و ستایش او
و شناخت
خدای تعالی از این واژه استفاده نموده است.
این واژه دارای مشتقاتی است که در
نهج البلاغه به کار رفته است، مانند:
حِجاب (به کسره حاء) به معنای پرده و هر چیزی که با آن چیزی را بپوشانند؛
إِحْتِجاب (به همزه مکسور و سکون حاء و کسره تاء) به معنای پوشاندن خود؛
حاجِب (به کسره جیم) به معنای دربان، آمده است که امیر را از دیگران می‌پوشاند و مانع از ورود به حریم او می‌شود.
این واژه ۲۶ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
حَجْب یا
إِحْتِجاب به معنای پوشاندن، مستور کردن
و مانع از داخل شدن، آمده است.
حَجْب و حِجاب مصدر است. چنانکه گفته می‌شود: «
حجب حجبا و حجابا: ستره و منعه من الدخول.»
واژه «
حِجاب» به معنای پرده آید
و هر چیزی که با آن چیزی را بپوشانند
حجاب است.
واژه «
إِحْتِجاب» به معنای پوشاندن خود، آمده است.
واژه «
حاجِب» به معنای دربان، آمده است که امیر را از دیگران می‌پوشاند
و مانع از ورود به حریم او می‌شود.
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) در خصوص عظمت پروردگار
و حمد و ستایش او می‌فرماید:
«اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ عَلَی ما تَاْخُذُ وَ تُعْطِی، ... حَمْداً لا یُحْجَبُ عَنْکَ وَ لا یُقْصَرُ دُونَکَ» «خداوندا سپاس
و ستایش مخصوص توست، در برابر آن چه می‌گیری
و آن چه عطا می‌کنی ...
حمدی که از تو
محجوب و پوشیده نماند
و در پیشگاه تو کاستی نداشته باشد.»
امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر می‌فرماید: اگر می‌دیدید آنچه را که مردگان دیده‌اند ناله می‌کردید
و می‌ترسیدید
و به حرف حق گوش می‌دادید
و اطاعت می‌کردید.
«وَ لَکِنْ مَحْجُوبٌ عَنْکُمْ ما قَدْ عایَنُوا وَ قَریبٌ ما یُطْرَحُ الْحِجابُ» «امّا از شما پوشیده است آنچه آنها دیده‌اند
و نزدیک است که
حجاب از شما برداشته شود
و ببینید.»
آن حضرت در خصوص شناخت خدا می‌فرماید:
«الْغَیْبِ الْمَحْجُوبِ» «چیزهایی که از بشر مخفی نگاه داشته شده است.»
امام (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به
مالک اشتر در مورد اطلاع از امور مردم می‌نویسد:
«وَ اَمّا بَعْدُ، فَلا تُطَوِّلَنَّ احْتِجابَکَ عَنْ رَعیَّتِکَ، فَاِنَّ احْتِجابَ الْوُلاةِ عَنِ الرَّعیَّةِ شُعْبَةٌ مِنَ الضّیقِ، وَ قِلَّةُ عِلْم بِالاْمُورِ» «
و اما بعد (از این دستور) هیچ گاه خود را در زمانی طولانی از رعایا پنهان مدار، زیرا پنهان ماندن زمامداران از چشم رعایا موجب نوعی کم اطلاعی نسبت به امور (مردم
و کشور) می‌شود.»
این واژه ۲۶ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «حجب و احتجاب»، ص۲۵۰.
