• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حشر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حَشْر (به فتح حاء و سکون شین) از واژگان قرآن کریم به معنای جمع کردن است.
مشتقات حَشْر که در آیات قرآن آمده عبارتند از:
حَشْر (به فتح حاء و سکون شین) به معناى جمع آورى،
حُشِر (به ضم حاء و کسر شین) به معنای جمع كردن مردم و فرستادنشان به دنبال كار،
تُحْشَرُون (به ضم تاء، سکون حاء و فتح شین) به معنای اخراج توام با جمع کردن و قيامت،
حُشِرَت (به ضم حاء و کسر شین و فتح راء) به معنای جمع شدن وحوش (مقدمه قیامت)
یُحْشَرُون (به ضم یاء، سکون حاء و فتح شین) به معنای محشور شدن همه جنبدگان،
لِاَوَّلِ‌ الْحَشْرِ (به فتح حاء و سکون شین) به معنای اخراج و راندن معنای کنایه‌ای جمع کردن،
حاشِرِین (به کسر شین و راء) به معنای گرد آورندگان‌ است.


حَشْر به معنی جمع کردن است.
حاشِرین به معنای گرد آورندگان‌ است.


به مواردی از حَشْر که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - حَشْر (آیه ۴۴ سوره ق)

(ذلِکَ‌ حَشْرٌ عَلَیْنا یَسِیرٌ)
«آن جمع کردنی است که بر ما آسان است.»
در مجمع البیان ذیل آیه ۲۰۳ از بقره گفته: حشر گرد آوردن قوم است به یک مکان... اصل باب از جمع شدن است.
در اقرب الموارد هست: «حَشَرَ النَّاسَ: جَمَعَهُمْ» آیات قرآن مجید در این معنی به کار رفته است.

۲.۲ - حُشِر (آیه ۱۷ سوره نمل)

(وَ حُشِرَ لِسُلَیْمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْاِنْسِ وَ الطَّیْرِ)
«برای سلیمان (علیه‌السّلام) لشگریانش از جن و انس و پرنده جمع شدند.»

۲.۳ - تُحْشَرُون (آیه ۱۵۸ سوره آل عمران)

(وَلَئِنْ مُتُّمْ اَوْ قُتِلْتُمْ لَاِلَی اللَّهِ‌ تُحْشَرُونَ‌)
«اگر مردید یا کشته شدید به سوی خدا جمع می‌شوید.»
راغب آن را اخراج معنی کرده گوید: حشر بیرون کردن جماعت از مقرّ آن‌هاست به جنگ و نحو آن. ولی قول مجمع البیان با آیات قرآن بهتر می‌سازد و اگر اخراج معنی شود شاید برای آن است که اخراج توام با جمع کردن است.

۲.۴ - تُحْشَرُون (آیه ۲۰۳ سوره بقره)

(وَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا اَنَّکُمْ اِلَیْهِ‌ تُحْشَرُونَ‌)
(و از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد؛ و بدانيد شمابه سوى او محشور خواهيد شد!)
بهتر است‌ «تُحْشَرُونَ» در این آیه و نحو آن به معنای حال گرفته شود یعنی الآن به سوی خدا جمع می‌شوید و در این صورت مراد از آن، جمع شدن در عالم مرگ و یا مطلق است زیرا مردم از حین آفریده شدن به تدریج در حال جمع شدن به سوی پروردگارند.

۲.۵ - حُشِرَت (آیه ۵ سوره تکویر)

(وَاِذَا الْوُحُوشُ‌ حُشِرَتْ‌)
«آن‌گاه که وحوش جمع گردند.»
ممکن است آیه راجع به مقدمات قیامت و ابتدای فنای عالم باشد و ممکن است مراد از آن جمع شدن در قیامت باشد. در این صورت آیا برای وحوش حشر و نشر و حساب و کتابی هست؟

۲.۶ - یُحْشَرُون (آیه ۳۸ سوره انعام)

(وَما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْاَرْضِ وَ لا طائِرٍ یَطِیرُ بِجَناحَیْهِ اِلَّا اُمَمٌ اَمْثالُکُمْ ما فَرَّطْنا فِی الْکِتابِ مِنْ شَیْ‌ءٍ ثُمَّ اِلی‌ رَبِّهِمْ‌ یُحْشَرُونَ‌)
(هيچ جنبنده‌اى در زمين، و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اين‌كه امّت‌هايى همانند شما هستند. ما هيچ چيز را در اين كتاب، فروگذار نكرديم؛ سپس همگى به سوى پروردگارشان محشور مى‌گردند.)
این آیه از آیه ما قبل اعمّ است و تمام جنبندگان و پرندگان را امّت و دارای نظام خوانده و در آخر گوید: سپس به سوی پروردگار خویش محشور و جمع می‌شوند. در ذیل دو آیه فوق در تفاسیر شیعه و اهل سنت روایات و مطالبی نقل شده که حاکی از حشر حیوانات و غیره است و مرحوم مجلسی در ج۷ بحار ص۳۵۳ تا ۳۷۷ طبع جدید آیات و روایات آن را نقل کرده است. ناگفته نماند اثبات و ردّ این مطلب، تحقیق و وقت بیشتر لازم دارد و علم آن در نزد خداست و حقیقت امر هر چه باشد مورد تسلیم و قبول است.

۲.۷ - لِاَوَّلِ‌ الْحَشْرِ (آیه ۲ سوره حشر)

(هُوَ الَّذِی اَخْرَجَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ اَهْلِ الْکِتابِ مِنْ دِیارِهِمْ لِاَوَّلِ‌ الْحَشْرِ)
«او کسی است که کفّار اهل کتاب را برای اوّلین راندن، بیرون کرد.»
این حشر درباره اخراج طائفه‌ای از یهود از اطراف مدینه است. اخراج و راندن معنای کنایه‌ای جمع کردن و لازم آن است. در اقرب الموارد آمده: «حَشَرَ الْجَمْعَ: اَخْرَجَهُ مِنْ مَکَانٍ اِلَی آخَرَ».

۲.۸ - حَاشِرِین (آیه ۵۳ سوره شعراء)

(فَاَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِی الْمَدائِنِ‌ حاشِرِینَ‌)
(فرعون از اين ماجرا آگاه شد و مأموران گردآورى نيرو را به شهرها فرستاد،)
حَاشِرِینَ‌ به معنای گرد آورندگان‌ است.

۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۱۴۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۳۷.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۲۶۸.    
۴. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۶۷.    
۵. ق/سوره۵۰، آیه۴۴.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۵۴۲.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۳۶۱.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۲۸۵.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۲۶.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۲۰۳.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۵۲.    
۱۲. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ص۶۵۱.    
۱۳. نمل/سوره۲۷، آیه۱۷.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۵۰۰.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۳۵۲.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۹۰.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۳۵.    
۱۸. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۴، ص۸۶.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۴، ص۵۶.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۴، ص۳۱۱.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۸۶۷.    
۲۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ط دار القلم، ص۲۳۷.    
۲۴. بقره/سوره۲، آیه۲۰۳.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۲.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۱۲۱.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۸۲.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۲۶۴.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۵۳۲.    
۳۰. تکویر/سوره۸۱، آیه۵.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۳۴۹.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۱۳.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۶، ص۳۲۷.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۶۷۳.    
۳۵. انعام/سوره۶، آیه۳۸.    
۳۶. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۳۲.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۱۰۳.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۷۳.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۸۱.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۶۱.    
۴۱. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۷، ص۲۵۶.    
۴۲. حشر/سوره۵۹، آیه۲.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۳۴۹.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۲۰۱.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۳۱۲.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۸۷.    
۴۷. شرتونی، سعید، أقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد، ص۶۵۱.    
۴۸. شعراء/سوره۲۶، آیه۵۳.    
۴۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۶۹.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۳۸۶.    
۵۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۷۶.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۸، ص۲۳.    
۵۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۳۰۰.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حشر»، ج۲، ص۱۴۴-۱۴۶.    






جعبه ابزار