• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حدین

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حدَّين یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حد اکبر و حد اصغر؛ دو حد مختص مقدمات قیاس است.



قیاس اقترانی، دست کم از دو مقدمه تشکیل می‌شود و مشتمل بر دو قضیه است تا از آن دو مقدمه، مجهول تصدیقی به معلوم تبدیل شود و نتیجه به دست آید و دو مقدمه قیاس حتماً باید مشتمل بر سه حد باشد که آنها را حدود قیاس می‌نامند. آن سه حد عبارت است از: حد مشترک یا حدوسط، و حدَّین یا طرفین. منظور از طرفین و حدّین، همان دو حد مختص است، یعنی حد اکبر و حد اصغر؛ برای مثال در قیاس «شارب الخمر فاسق است و هر فاسقی شهادتش مردود است؛ پس شارب الخمر شهادتش مردود است». فاسق، حدوسط است که در هر دو مقدمه تکرار شده و رابط میان طرفین است، و شارب الخمر، حد اصغر است که در نتیجه، موضوع واقع شده است و مقدمه اول که مشتمل بر این کلمه است صغرا نام دارد و «مردود بودن شهادت»، حد اکبر است که در نتیجه، محمول واقع می‌شود و مقدمه دوم را که مشتمل بر این کلمه است کبرا می‌نامند.
[۳] ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۱۱.
[۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۶.



دلیل اینکه اجزای مقدمه را حد و طرف می‌نامند آن است که در ابتدا و انتهای قضیه واقع شده‌اند. در برخی از کتاب‌های منطقی درباره رأسین آمده است: دو طرف مطلوب که موضوع و محمول آن هستند، دو راس نامیده می‌شوند، زیرا پس از حذف و اسقاط حد مکرر از اجزای دو مقدمه فقط همین دو جزء باقی می‌مانند و مطلوب از آنها ترکیب می‌شود و اصل و اساس مطلوب‌اند به این سبب راس نامیده می‌شوند.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة.
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۱.    
۲. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۶.    
۳. ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۱۱۱.
۴. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۶.
۵. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۷.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حدَّین»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۷.    



جعبه ابزار