• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حد بسایط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حد بسایط یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف حدی امور فاقد جزء خارجی است.
[۱] خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۴۸.




حد به لحاظ مرکب و بسیط‌بودن محدود، به دو قسم تقسیم می‌شود:
۱. حد مرکبات؛
۲. حد بسایط.


بسایط (اموری که جزء ذهنی یا خارجی ندارند) دو قسم‌اند:
۱. بسیط عقلی؛
۲. بسیط خارجی.

۲.۱ - بسیط عقلی

بسیط عقلی چیزی است که به حسب ذهن بسیط باشد؛ یعنی مرکب از جنس و فصل نباشد (که در این صورت، ماده و صورت خارجی نیز نخواهد داشت)؛ مانند اجناس عالیه (مقولات عشر) که چون مرکب از جنس و فصل (ذاتیات یا اجزای ذهنی) نیستند، بسیط ذهنی‌اند و به همین سبب، قابل تحدید به حد تام نیستند. این‌گونه امور را تنها با رسم می‌توان تعریف کرد.

۲.۲ - بسیط خارجی

بسیط خارجی چیزی است که به حسب خارج بسیط باشد؛ یعنی اجزای خارجی (ماده و صورت) نداشته باشد؛ مانند ذات الهی، عقل، وحدت و نفس. بسیط خارجی ممکن است در عقل مرکب باشد، در این صورت چون دارای اجزای ذهنی‌اند (جنس و فصل)، قابل تحدید به حد تام‌اند. در واقع، بسیط خارجی ممکن است امر مرکب عقلی باشد، ولی بسیط عقلی حتی جزء ذهنی نیز ندارد.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات.    


۱. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی، ص۴۸.
۲. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۴۳۸.    
۳. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۳۱.    
۴. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۹۷.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «حد بسایط»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۷.    




جعبه ابزار