حبس امتناع کننده از تعیین زوجه یا زوجات
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حبس امتناع کننده از تعیین زوجه یا زوجات از مباحث فقهی و حقوقی مربوط به
حقوق زندانی و درباره حکم زندانی کردن تازه مسلمان به خاطر امتناع کردن از تعیین زوجه یا زوجات بحث می‌کند.
اگر مشرکی که بیش از چهار زن دارد،
مسلمان شود و همه آن‌ها را نگه دارد با توجه به جایز نبودن
نکاح بیش از چهار زن، حاکم وی را مجبور می‌کند
[که بقیه را ترک کند
]. اگر امتناع ورزید او را حبس می‌کند تا از میان آنان
[به تعداد مجاز
] برگزیند.
در این مورد هیچ نصّی وجود ندارد، ولی شاید علت آن این باشد کسی که امتناع می‌ورزد از اقدام واجبی که نیابت‌پذیر نیست، استحقاق حبس پیدا می‌کند چنان که
شهید در
قواعد به آن تصریح کرده است.
شیخ طوسی (قدس سره) در
مبسوط از صفحۀ ۲۲۰- ۲۳۲ فصلی دربارۀ ازدواج مشرکان، گشوده است که بخشی از مسائل و فروع آن چنین است:
۱. اگر
اسلام آورد در حالی که پنج زن یا بیشتر داشت و آن‌ها هم با او مسلمان شدند، لازم است چهار تن را برگزیند و از بقیه جدا شود. اگر انجام داد
[مساله‌ای نیست
] وگرنه حاکم وی را بر این کار مجبور می‌سازد؛ چون مسلمان نمی‌تواند بیش از چهار زن بگیرد و نه بیش از چهار زن نگه دارد، و حاکم می‌تواند او را به عنوان
تعزیر در ترک واجب حبس کند. اگر انجام داد
[مشکلی نیست
] وگرنه وی را از حبس بیرون می‌آورد و او را با زدن، تعزیر می‌کند باز اگر انجام داد
[سخنی نیست
] وگرنه او را به حبس بازمی‌گرداند و کتک می‌زند تا انتخاب کند؛ زیرا این انتخاب، حق است و به همین جهت باید عملی شود.
۲. همو: این در صورتی است که وی مسلمان شود و زن‌ها
اهل کتاب باشند و کتابی باقی بمانند یا همراه او مسلمان شوند یا اینکه زن‌ها بت‌پرست و مجوسی باشند و اسلام بیاورند. امّا اگر بر
شرک باقی بمانند جایز نیست از آن‌ها، زن انتخاب کند؛ چون مسلمان نمی‌تواند بت‌پرست و مجوسی را به زنی بگیرد. البته مساله اختلافی است.
۳.
علّامه حلّی: مساله: وقتی
کافر با بیش از چهار زن اسلام آورد و زنان با او یا پس از او، پیش از عدّه، اسلام آوردند یا همچنان اهل کتاب باقی ماندند، به سبب اسلام آوردن، زاید بر چهار زن از او جدا می‌شوند و لازم است وی چهار زن را مشخص کند؛ چون
پیامبر اکرم به
غیلان بن سلمه ثقفی فرمود: از ایشان چهار تن را برگزین و از باقی جدا شو.
پیامبر وی را امر کرد که انتخاب کند و امر، دلالت بر وجوب می‌کند و دیگر اینکه اگر چهار تن را انتخاب نکرد به ازدواج پس از اسلام باید تن دهد که در آن بیش از چهار تن جایز نیست؛ زیرا مسلمان همان‌طور که جایز نیست بیش از چهار زن بگیرد، جایز نیست بیش از چهار زن نگه‌دارد. اگر چهار تن را برگزید
[که مقصود حاصل شده است
] وگرنه حاکم وی را حبس می‌کند تا به دلیل ترک واجب تعزیر شود. اگر با زندان، باز اصرار ورزید، او را بیرون می‌آورد و به آنچه صلاح می‌داند با زدن یا چیز دیگر تعزیر و حد را اجرا می‌کند. اگر انجام داد
[که مشکل حل است
] وگرنه به زندان برمی‌گرداند و می‌زند تا برگزیند؛ زیرا این حقّی است که جز از این راه به دست نمی‌آید.
۴. شهید اوّل: ضابطۀ حبس این است که تحصیل حق بدان بستگی داشته باشد و در چند مورد است: … کسی که از انجام دادن عملی که بر گردن اوست و نیابت‌پذیر نیست، امتناع ورزد؛ مثل مشخص کردن زن انتخابی و زن مطلّقه…
۵.
قرافی مالکی: کسی که از اقدام واجبی که نیابت‌پذیر نیست، خودداری ورزد، زندانی می‌شود؛ مثلا کسی که اسلام بیاورد در حالی که با دو خواهر یا یک زن و دخترش یا با ده زن ازدواج کرده است و حاضر نیست یکی را انتخاب کند…
نظر نگارنده: در مقام، دلیل خاصّی وجود ندارد، بلکه این، از موارد تعزیر بر ترک واجب و ارتکاب حرام است و بر این اساس قرار دارد که تعزیر شامل حبس هم بشود چنان که نظر علّامه در
تذکرة الفقهاء،
تحریر الاحکام و
قواعد الاحکام چنین است و در بخش دوم این کتاب بدان اشاره می‌شود.
• طبسی، نجم‌الدین، حقوق زندانی و موارد زندان در اسلام، ص۲۹۷-۲۹۹.
