• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جَلال (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: جَلال (قاموس قرآن (جلد ۲))
مقالات مرتبط: جلال (لغات‌قرآن)، جَلال (مفردات‌نهج‌البلاغه)، جلال (مقالات مرتبط).
دیگر کاربردها: جلال (ابهام‌زدایی).


جَلال (به فتح جیم) از واژگان قرآن کریم به معنای بزرگی قدر و عظمت است.
ناگفته نماند صفت‌ «ذُو الْجَلالِ‌ وَ الْاِکْرامِ‌» فقط دو دفعه در قرآن مجید آمده است.


جَلال
[۱] قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۴۵.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۱۹۸.    
[۳] طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۵، ص۳۳۹.    
به معنی بزرگی قدر است.
راغب گوید: جلالة بزرگی قدر است و جلال بدون تاء به معنی بالاترین عظمت است و از صفات مخصوص خداست و در غیر او به کار نرفته است.
[۴] راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۹۸.    

اقرب الموارد آن را از بصائر نقل می‌کند.
[۵] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۴۵۴.    

طبرسی آن را عظمت و کبریا معنی کرده است.
[۶] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳۷.    

صحاح گوید: جلال اللَّه به معنای عظمت خدا است.
[۷] جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۴، ص۱۶۵۸.    

ابن اثیر در نهایه نیز عظمت گفته است.
[۸] ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۲۸۷.    



به مواردی از جَلال که در قرآن به‌ کار رفته است، اشاره می‌شود:

۲.۱ - الْجَلالِ‌ (آیه ۲۷ سوره الرحمن)

(وَ یَبْقی‌ وَجْهُ رَبِّکَ ذُو الْجَلالِ‌ وَ الْاِکْرامِ‌)
[۹] الرحمن/سوره۵۵، آیه۲۷.    

«ذات پروردگارت ماندنی است که صاحب عظمت و اکرام است.»
[۱۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۹.    
[۱۱] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۰۱.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۸۲.    
[۱۳] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۰۶.    

در کشاف گوید: صفت‌ (ذُو الْجَلالِ‌ وَ الْاِکْرامِ‌) از اعظم صفات خداوندی است از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) منقول است‌:
«اَلِظُّوا بِیَا ذَا الْجَلَالِ‌ وَ الْاِکْرَامِ» به درگاه خدا الحاح کنید به خطاب یا ذاالجلال و الاکرام.»
[۱۴] زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۴۴۷.    

در نهایه این کلام را نسبت به حدیث داده است.
[۱۵] ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۲۸۷.    

در اقرب الموارد مادّه "ل ظ ظ" آن را قول ابن مسعود دانسته است با اضافه «فی الدعاء» بعد از «اَلِظُّوا».
[۱۶] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۶۰.    



۲.۲ - الْجَلالِ‌ (آیه ۷۸ سوره الرحمن)

(تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ)
[۱۷] الرحمن/سوره۵۵، آیه۷۸.    

(پربركت و زوال‌ناپذير است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو.)
[۱۸] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۴.    
[۱۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۸۸.    
[۲۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۱۱.    
[۲۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۲۴.    
[۲۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۰.    



به موردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۳.۱ - جَلاَلَ- خطبه ۱۶۳ (درباره مروان)

امیرالمومنین علی (علیه‌السلام) درباره مروان به عثمان نصیحت فرمود:
«فَلاَ تَكُونَنَّ لِمَرْوَانَ سَيِّقَةً يَسُوقُكَ حَيْثُ شَاءَ بَعْدَ جَلاَلَ السِّنِّ وَ تَقَضِّي الْعُمُرِ.»
[۲۳] سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۶۰.    
[۲۴] عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۸۶.    
[۲۵] صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۳۵، خطبه ۱۶۳.    

«نكند تو با اين سنّ زياد و گذراندن عمر، زمام خويش را به دست «مروان» بسپارى تا برد هر جا كه خاطر خواه اوست!.» (آلت دست مروان مباش.)
[۲۶] مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۱.    
[۲۷] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۲.    

(شرح های خطبه:
[۲۸] بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۳.    
[۲۹] مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۳۴۸.    
[۳۰] هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۳۶.    
[۳۱] ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۶۳.    
)
جُلال به ضمّ اوّل صفت مشبهه و به معنی عظیم است.
[۳۲] جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۴، ص۱۶۵۹.    

محمد عبده در عبارت نهج البلاغه احتمال داده که جلال به ضمّ جیم به معنی عظیم باشد و در این صورت اضافه صفت به سوی موصوف است ولی ابتدا آن را عظمت معنی کرده است.
[۳۳] عبده، محمد، نهج البلاغه، خطبه۱۶۲، ج۲، ص۸۶.    

در قاموس گفته ابوالجلال کنیه زبیر بن عمرو و امّ الجلال کنیه دختر عبدالله بن کلیب آمده.
[۳۴] فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۳۵۰.    

به هر حال اگر معنای جلال بالاترین عظمت و شان باشد چنان که راغب و اقرب الموارد گفته است در این صورت از صفات خاصّه خداست.


این واژه دو بار در قرآن کریم به کار رفته است.
[۳۵] الرحمن/سوره۵۵، آیه۲۷.    
[۳۶] الرحمن/سوره۵۵، آیه۷۸.    


۱. ↑ قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۴۵.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن-دار القلم، ص۱۹۸.    
۳. ↑ طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۵، ص۳۳۹.    
۴. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات فی غریب القرآن، ص۱۹۸.    
۵. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۴۵۴.    
۶. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۳۷.    
۷. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۴، ص۱۶۵۸.    
۸. ↑ ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۲۸۷.    
۹. ↑ الرحمن/سوره۵۵، آیه۲۷.    
۱۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۶۹.    
۱۱. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۰۱.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۸۲.    
۱۳. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۰۶.    
۱۴. ↑ زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۴۴۷.    
۱۵. ↑ ابن اثیر، مجدالدین، النهایه فی غریب الحدیث والاثر، ج۱، ص۲۸۷.    
۱۶. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۵، ص۶۰.    
۱۷. ↑ الرحمن/سوره۵۵، آیه۷۸.    
۱۸. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۵۳۴.    
۱۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۱۸۸.    
۲۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۱۱۱.    
۲۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۲۴.    
۲۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۳۲۰.    
۲۳. ↑ سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۳۶۰.    
۲۴. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، ط مطبعه الاستقامه، ج۲، ص۸۶.    
۲۵. ↑ صالح، صبحی، نهج البلاغه، ص۲۳۵، خطبه ۱۶۳.    
۲۶. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۶۱.    
۲۷. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۲.    
۲۸. ↑ بحرانی، ابن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۵۵۳.    
۲۹. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمومنین، ج۶، ص۳۴۸.    
۳۰. ↑ هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، ج۱۰، ص۳۶.    
۳۱. ↑ ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۲۶۳.    
۳۲. ↑ جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۴، ص۱۶۵۹.    
۳۳. ↑ عبده، محمد، نهج البلاغه، خطبه۱۶۲، ج۲، ص۸۶.    
۳۴. ↑ فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۳، ص۳۵۰.    
۳۵. ↑ الرحمن/سوره۵۵، آیه۲۷.    
۳۶. ↑ الرحمن/سوره۵۵، آیه۷۸.    


• قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «جلال»، ج۲، ص۴۵-۴۶.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره الرحمن
جعبه ابزار