• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

جوهر ذاتی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جوهر ذاتی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای جوهرِ واقع شده در ذات ماهیت دیگر است.



منطق‌دانان، عَرَض را گاه در مقابل جوهر به کار می‌برند و گاه مقابل ذاتی، هر چند صحیح این است که بر قسم دوم (مقابل ذاتیعَرَضی اطلاق شود. عَرَض عام و عَرَض خاص (خاصه) در کلیات خمس، اقسام همین قسم دوم‌اند. وقتی جوهر و عَرَض به اعتبار ذاتی یا عَرَضی‌ بودنشان نسبت به ذات و ماهیتی دیگر ملاحظه شوند، چهار قسم پدیدار می‌شود:
۱. جوهر ذاتی؛
۲. جوهر عرضی؛
۳. عرض ذاتی؛
۴. عَرَض عَرَضی.


۱. «جوهر ذاتی»، یعنی جوهری که نسبت به ماهیت دیگری، از ذاتیات آن باشد؛ مثل حیوان که جوهر می‌شود و ذاتی، یعنی جنس، برای انسان است.
۲. «جوهر عَرَضی»، یعنی جوهری که نسبت به ماهیت دیگری، از عرضیات آن باشد؛ مثل جسم که جوهر محسوب می‌شود و عَرَضیِ ابیض است.
۳. «عَرَض ذاتی»، یعنی عَرَضی که نسبت به ماهیت دیگری، از ذاتیات آن باشد؛ مثل لون (رنگ) که عَرَض می‌شود و ذاتی، یعنی جنس برای ابیض است.
۴. «عَرَض عَرَضی»، یعنی عَرَضی که نسبت به ماهیت دیگری از عَرَضیات آن باشد؛ مثل ضاحک که عَرَض به‌شمار می‌آید و عَرَضیِ انسان است.


«عرض ذاتی» معنای اصطلاحی دیگری هم دارد که در مقابل «عرض غریب» قرار دارد و عبارت است از: آن محمول عَرَضی‌ که بدون واسطه‌ای عام‌تر یا خاص‌تر از موضوع، عارض بر موضوع می‌شود.
[۱] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۶.



در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).


۱. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۱، ص۸۶.



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «جوهر ذاتی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱۶.    




جعبه ابزار