جمال محمودصالح حمدان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حمدان، جمال محمود صالح، جغرافیدان و
محقق و
متفکر مصری است.
او در ۱۳۰۷ش/ ۱۹۲۸ در استان قلیوبیه
مصر متولد شد.
در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸ در رشته
جغرافیا از
دانشگاه فؤاد اول (قاهره کنونی)
لیسانس گرفت.
در ۱۳۳۲ش/ ۱۹۵۳ از
پایان‌نامه خود درباره
جمعیت در مرکز دلتای
رود نیل دفاع کرد و از دانشکده
ادبیات دانشگاه ریدینگ انگلستان در رشته جغرافیا
دکتری گرفت.
پس از بازگشت به
مصر ، در گروه
جغرافیای دانشکده ادبیات به تدریس پرداخت.
در ۱۳۳۶ش/ ۱۹۵۷ کتاب برخی جنبه‌های
جغرافیای شهری خرطوم را به انگلیسی و در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸ کتابهای دراسة فی جغرافیة المدن، الشخصیة و الوحدة الاقلیمیة فی‌العالم‌العربی، و دراسات فی‌العالم‌العربی را منتشر نمود.
در ۱۳۴۲ش/ ۱۹۶۳ از سمت استادی خود
استعفا کرد تا فرصتی برای تحقیق و نوآوری داشته باشد
او بقیه عمر خود را در انزوا به مطالعه و تألیف
مقاله و کتاب به سر برد و فقط با رئیس انتشارات عالم‌الکتب، برای چاپ مقاله‌ها و کتاب‌هایش، مناسبات داشت.
برخی کتابهایی که حمدان منتشر کرد عبارت‌اند از: بِتْرول‌العرب و المدینة‌العربیة، هر دو در ۱۳۴۳ش/ ۱۹۶۴؛ افریقیاالجدیدة در ۱۳۴۵ش/ ۱۹۶۶؛ کتاب الیهود انثروبولوجیا در ۱۳۴۶ش/ ۱۹۶۷؛ اَنْماط مِن ْالبیئات در ۱۳۴۹ش/ ۱۹۷۰؛ و الجمهوریة العربیة اللیبیة ۱۳۵۲ش/ ۱۹۷۳.
در ۱۳۵۳ش/ ۱۹۷۴ در کتاب ۶ اکتوبر فی الاستراتجیة العالمیة، که پس از پیروزی ۱۳۵۲ش/۱۹۷۳ اعراب بر
رژیم اشغالی نوشت، انورسادات را بسیار
مدح کرد، ولی پس از
پیمان کمپ دیوید نظر خود را درباره وی تغییر داد.
در ۱۳۵۴ش/۱۹۷۵ کتاب قناة‌السویس را منتشر کرد.
در ۱۳۵۸ش/ ۱۹۷۹
جایزه تشویقی کشور (جائزة‌الدولة‌التَشْجیعیه) به وی تعلق گرفت.
در ۱۳۵۹ش/ ۱۹۸۰ کتاب شخصیة مصر را در چهار هزار
صفحه نوشت که از مهم‌ترین تألیفات اوست و
دانش دایرة‌المعارفی او در این کتاب به‌وضوح مشاهده می‌شود.
این کتاب، که بر پایه تحلیلهای جغرافیایی نوشته شده، تفسیرجدیدی از تاریخ مصر است.
در ۱۳۶۱ش/ ۱۹۸۲ کتاب استراتیجیة الاستعمار و التحریر را به
چاپ رساند.
در ۱۳۶۵ش/ ۱۹۸۶ جایزه تقدیری کشور (جائزة‌الدولة التَقدیریه) را دریافت کرد.
آخرین تألیفات وی دو کتاب به نامهای جغرافیة‌الاسلام و الیهودیة و الصهیونیة است
او علم جغرافیا را از شکل توصیفی محدود، به صورت علمی تخصصی و در دسترس همگان درآورد و از این طریق به بررسی موضوعات تاریخی، اقتصادی، سیاسی و عمرانی پرداخت
جمال محمود حمدان در ۱۳۷۲ش/ ۱۹۹۳ در آتش‌سوزی منزلش، به علت نشت
گاز ، درگذشت.
او وعده داده بود دایرة‌المعارفی برای باطل کردن ادعای صهیونیست‌ها و نفی ادعاهای
اسرائیل در
فلسطین ، انتشار دهد و به همین دلیل، مرگ وی مشکوک تلقی شد.
در ۱۳۷۴ش/ ۱۹۹۵ در
اسپانیا همایشی برای
بزرگداشت وی برپا گردید.
(۱) ناصر زمل، موسوعة احداث القرن العشرین، ریاض ۱۴۲۶/۲۰۰۵.
(۲) سعید جودة سحار، موسوعة اعلام الفکرالعربی، مصر (۱۹۹۹ـ ۲۰۰۳).
(۳) لمعی مطیعی، موسوعة ۱۰۰۰ شخصیة مصریة، قاهره ۱۴۲۷/ ۲۰۰۶.
(۴) ناصر زمل، موسوعة نساء و رجال من مصر، قاهره ۱۴۲۳/ ۲۰۰۳.
(۵) محمدخیر یوسف، تتمة‌الاعلام للزرکلی، بیروت ۱۴۲۲/۲۰۰۲.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «جمال محمودصالح حمدان»، شماره۶۵۲۱.
