• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثقب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


منبع: قاموس قرآن (جلد ۱)
مقالات مرتبط: ثقب (مفردات‌نهج‌البلاغه)، ثقب.
دیگر کاربردها: ثاقب (ابهام‌زدایی).

ثَقْب (به فتح ثاء و سکون قاف) از واژگان قرآن کریم به معنای نفوذ و پاره کردن است. از مشتقات این کلمه در قرآن مجید؛ ثاقب (به فتح ثاء) به معنی نورانی می‌باشد و نجم ثاقب به معنای ستاره نورانی است. که دو بار در قرآن آمده است.


ثَقْب
[۱] قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۳۰۵.    
[۲] راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۷۳.    
[۳] طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۸.    
به معنی نفوذ و پاره کردن است.
[۴] فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۱، ص۶۳.    
نجم ثاقب به معنای ستاره نورانی است.
[۵] طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۳.    
[۶] جوهری، ابونصر، صحاح تاج اللغة، ج۱، ص۹۴.    
[۷] ابن اثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ج۱، ص۲۱۶.    
گویا که با نور خود ظلمت‌ را می‌شکافد و تا می‌تواند نفوذ می‌کند چنان که در اقرب الموارد از اساس نقل می‌کند.
[۸] شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۳۵۰.    


(وَ السَّماءِ وَ الطَّارِقِ وَ ما اَدْراکَ مَا الطَّارِقُ النَّجْمُ‌ الثَّاقِبُ‌)
[۹] طارق/سوره۸۶، آیه۳.    
«قسم به آسمان و کوبنده چه فهماند تو را که کوبنده چیست همان ستاره نافذ است.»
[۱۰] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۵۸.    
[۱۱] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۲۸.    
[۱۲] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۱۴.    
[۱۳] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۹.    

طارق و نجم ثاقب هر دو یکی هستند درباره تشکّل نجوم گفته‌اند سحابی‌ها و گازهائی که در آسمان هستند به طور مار پیچی حرکت کرده و فشرده می‌شوند، در اثر فشرده شدن حرارت مرکزی رو به افزایش می‌رود و در نتیجه ذرّات درونی، یکدیگر را می‌کوبند و فعل و انفعالات داخلی و خارجی سبب تشکیل کوکب می‌شود تا نخستین نور قرمز بعد از آتش گرفتن‌ اندرون ستاره، در سطح آن ظاهر می‌شود و آن از حالت به‌هم کوبیدگی اتم‌ها و ملکول‌ها و رها شدن الکترون‌ها، به وجود آمده است. پس از آن، ستاره در اثر فعل و انفعال‌های پی در پی به حالت نورانیّت و تشعشع خود می‌افتد و نور نافذ آن فضا را شکافته و به هر جای ممکن می‌رسد. بنابراین «طارق» مرحله اوّل تشکیل ستاره و «نجم» ابتدای ظهور نور قرمز و «ثاقب». مرحله سوّم آن است رجوع شود به
[۱۴] طالقانی، سید محمود، تفسیر پرتوی از قرآن و کتاب پیدایش و مرگ خورشید.
جای دقّت است که نجم در اصل به معنی ظهور است، در لغت هست «نجم الشّی‌ء: ظهر»
[۱۵] شرتونی، سعید، أقرب الموارد، ج۵، ص۳۵۶.    
و قهرا ستاره را در اثر ظاهر بودن نجم گفته‌اند.
(فَاَتْبَعَهُ شِهابٌ‌ ثاقِبٌ‌)
[۱۶] صافات/سوره۳۷، آیه۱۰.    
(شهابى ثاقب آنها را تعقيب مى‌كند.)
[۱۷] مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۶۶.    
[۱۸] طباطبایی، طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۲۴.    
[۱۹] طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۸۵.    
[۲۰] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۵.    
[۲۱] طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۵۷.    
ظاهرا مراد از شهاب ثاقب سنگ‌های آسمانی است که با سرعت ۴۸ هزار کیلومتر در ساعت وارد جوّ زمین شده و در اثر حرارت و تماس با گازهای جوّ مشتعل شده و ما آنها را به صورت نواری از نور مشاهده می‌کنیم. رجوع شود به
(ببینید: شهاب (مفردات‌قرآن))
.

لفظ ثاقب تنها دو بار در قرآن به کار رفته است.
[۲۲] طارق/سوره۸۶، آیه۳.    
[۲۳] صافات/سوره۳۷، آیه۱۰.    


۱. ↑ قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۳۰۵.    
۲. ↑ راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۷۳.    
۳. ↑ طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۸.    
۴. ↑ فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۱، ص۶۳.    
۵. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۳.    
۶. ↑ جوهری، ابونصر، صحاح تاج اللغة، ج۱، ص۹۴.    
۷. ↑ ابن اثیر، مجدالدین، النهایة فی غریب الحدیث و الاثر، ج۱، ص۲۱۶.    
۸. ↑ شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۳۵۰.    
۹. ↑ طارق/سوره۸۶، آیه۳.    
۱۰. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۲۵۸.    
۱۱. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۴۲۸.    
۱۲. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۱۴.    
۱۳. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۹.    
۱۴. ↑ طالقانی، سید محمود، تفسیر پرتوی از قرآن و کتاب پیدایش و مرگ خورشید.
۱۵. ↑ شرتونی، سعید، أقرب الموارد، ج۵، ص۳۵۶.    
۱۶. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۱۰.    
۱۷. ↑ مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۶۶.    
۱۸. ↑ طباطبایی، طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۷، ص۱۲۴.    
۱۹. ↑ طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۷، ص۱۸۵.    
۲۰. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۸، ص۶۸۵.    
۲۱. ↑ طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۰، ص۴۵۷.    
۲۲. ↑ طارق/سوره۸۶، آیه۳.    
۲۳. ↑ صافات/سوره۳۷، آیه۱۰.    


• قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ثقب»، ج۱، ص۳۰۵.    


رده‌های این صفحه : مفردات قرآن | واژه شناسی واژگان سوره صافات | واژه شناسی واژگان سوره طارق
جعبه ابزار