تکبر خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
صفت
تکبر، زیبنده
خداوند متعال است.
هو الله الذی لا الـه الا هو الملک القدوس السلـم المؤمن المهیمن العزیز الجبار
المتکبر سبحـن الله عما یشرکون.(
و خدایی است که معبودی جز او نیست، حاکم
و مالک اصلی اوست، از هر عیب منزه است، به کسی یتم نمی‌کند، امنیت بخش است، مراقب همه چیز است، قدرتمندی شکست ناپذیر که با
اراده نافذ خود هر امری را اصلاح می‌کند،
و شایسته
عظمت است؛
خداوند منزه است از آنچه
شریک برای او قرارمی دهند!)
«
متکبر» از ماده «
تکبر» به دو معنا است: یکی از آن معانی ممدوح
و پسندیده است که در مورد
خداوند به کار می رود،
و آن دارا بودن بزرگی
و صفات پسندیده فراوان است،
و دیگری نکوهیده
و مذموم است که در مورد غیر
خدا به کار می رود،
و آن حالتی که
انسان خود را بالاتر
و برتر از دیگری ببیند
و بر این باور باشد که از دیگران برتر است.
و صفاتی را که ندارند به خود نسبت دهند. اولی پسندیده است
و دومی در وصف عموم مردم است.
طبق تعریف ارائه شده از
کبر و تکبر؛
تکبر صفتی از صفات
خدا است؛ چون عظمت
و کبریایی مختص ذات خداوند است،
و هر بنده‌ای که
تکبر کند در صفتی از صفات
خدا با او به مقابله
و منازعه برخاسته است. بنابر این، از آن جا که عظمت
و بزرگی تنها شایسته مقام
خدا است، این واژه به معنای ممدوحش تنها در باره او به کار می رود،
و هرگاه در غیر مورد او به کار رود به معنای مذموم است.
در حدیثی از
امام صادق علیه‌السّلام نقل شده است: «
کبریا و بزرگی ردای خداوند است
و هر کس بر سر این ردا با او ستیزه
و کشمکش کند، وی را در آتش سرنگون سازد».
مفسران
قرآن کریم عموما صفت
تکبر در
خدا را به عظمت
و کبریایی معنا کرده‌اند؛ زیرا که
کبریایی و عظمت
و جلال مخصوص ذات بی زوال خداوند است
و بزرگ تر
و بالاتر از آن است که بتواند کسی در مقابل او اظهار بزرگی
و منیت نماید.
خداوند از آن جهت
متکبر است که در نهایت
کبریا، عظمت
و بزرگی است،
و هر پدیده‌ای نسبت به ساحت او اظهار
ذلت و خواری می نماید.
خلاصه این که
متکبر بودن خداوند به معنای عظمت
و بزرگی است؛ خداوند
متکبر است؛ یعنی بلند مرتبه است. اما در انسان وقتی گفته می‌شود فلان شخص
متکبر است؛ یعنی خود را برتر
و بالاتر از دیگران می‌بیند
و این از صفات شیطانی
و رذیله اخلاقی است؛ چرا که در تعالیم دینی آمده است، انسان
مؤمن باید در برابر
مؤمنان و همنوعان خود متواضع باشد، نه
متکبر.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تکبر خدا».
