تَطَؤُها (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَطَؤُها:(أَرْضًا لَّمْ تَطَؤُوها) «تَطَؤُها» از مادۀ «وطأ» به معنى «گام نهادن، لگدكوب كردن» است و گاه به معنى «توافق كردن» آمده است.
به موردی از کاربرد «تَطَؤُها» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ أَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِيارَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ وَ أَرْضًا لَّمْ تَطَؤُوها وَ كانَ اللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَديرًا) «و زمين‌ها و خانه‌ها و اموالشان را در اختيار شما گذاشت، و همچنين زمينى را كه هرگز در آن گام ننهاده بوديد؛ و خداوند بر هر چيزى تواناست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرمایند:
و جمعى كه عبارت بودند از زنان و كودكان
دشمن را اسير كرديد
(وَ أَوْرَثَكُمْ أَرْضَهُمْ وَ دِيارَهُمْ وَ أَمْوالَهُمْ وَ أَرْضاً لَمْ تَطَؤُها) بعد از كشته شدن و اسارت آنان، اراضى و خانه‌ها و اموال آنان، و سرزمينى را كه تا آن روز قدم در آن ننهاده بوديد به
ملک شما درآورد.
و منظور از اين سرزمين، سرزمين
خیبر، و يا آن اراضى است كه خداوند بدون
جنگ نصيب مسلمانان كرد.
و اما اين‌كه بعضى گفته‌اند: مقصود هر زمينى است كه تا
روز قیامت به
دست مسلمانان
فتح شود، و يا خصوص زمين
مکه، و يا زمين
روم و
فارس است، تفسيرى است كه سياق دو آيه مورد بحث با آن نمى‌سازد.
مکارم شیرازی در
تفسیر نمونه می فرمایند:
از مادۀ «وطأ» به معنى «گام نهادن، لگدكوب كردن» است و گاه به معنى «توافق كردن» آمده، ولى در آيۀ مورد بحث به همان معنى اول (گام نهادن) است.
پس از اين‌كه مسلمانان در
غزوه «
بنی قریظه» پيروز شدند، خانه‌ها و اموالشان در اختيار مسلمين قرار گرفت و به‌طورى كه
قرآن مى‌گويد «
خداوند زمينى در اختيارتان قرار داد كه هرگز در آن گام ننهاده بوديد.»
(وَ أَرْضاً لَمْ تَطَؤُها).
در اين‌كه منظور از اين زمين كدام سرزمين است؟ در ميان مفسران گفتگوست: بعضى آن را اشاره به سرزمين
خیبر دانسته‌اند و بعضى سرزمين مكه و بعضى روم و ايران، ولى هيچ‌يک از اين احتمالات با ظاهر آيه سازگار نيست، چرا كه اين سرزمين‌ها (مثلا مكه) سرزمينى نبوده كه مسلمانان در آن گام ننهاده باشند، در حالى كه قران مى‌گويد:
زمينى را در اختيارتان گذارد كه در آن گام ننهاده بوديد، ظاهر اين جمله اشاره به باغ‌ها و اراضى مخصوصى است كه در اختيار «بنى قريظه» بود و كسى
حق ورود به اين اماكن را نداشت، چرا كه يهود در حفظ و انحصار اموال خويش سخت مى‌كشيدند.
در آيه ۱۲۰
سوره توبه به جمله:
(وَ لا يَطَؤنَ مَوْطِئاً يَغيظُ اَلْكُفّارَ) برمى‌خوريم كه معنى آن اين است: «و هيچ گامى كه موجب خشم كافران شود برنمى‌دارند»، در اين آيه «يطؤن» و «موطئا» هردو از مادۀ «وطأ» به معنى «گام نهادن» است.
اين آيه، اهل
مدینه و ساكنان اطراف را
نهی مى‌كند كه مبادا در
جنگ تبوک از فرمان
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) تخلف ورزند، چرا كه در برابر هر مصيبت (گرسنگى،
قتل و جراحت) كه در
جهاد به آن‌ها برسد و يا در برابر هر سرزمينى كه بپيمايند و به اين
وسیله كفار را بشدت دچار خشم سازند، خداوند عمل صالح در اعمالشان مى‌نويسد.
در آيه ۶
سوره مزمّل مى‌خوانيم:
(إِنَّ ناشِئَةَ اَللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئاً وَ أَقْوَمُ قيلاً) «مسلما برنامه (عبادت) شبانه پابرجاتر و بااستقامت‌تر است.»
در اين آيه، واژۀ «وطا» - همان‌طور كه در پيش اشاره شده - در اصل به معنى «گام نهادن» است و در اين‌جا، تعبير به «اشدّ وطا» يا به معنى مشقت و زحمتى است كه قيام و عبادت شبانه دارد و يا به معنى تأثيرات ثابت و راسخى است كه در پرتو اين عبادات در روح و جان انسان پيدا مى‌شود كه البته معنى دوم مناسبتر است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تطؤها»، ج۴، ص ۶۸۲.
