تلاوت قرآن در نماز (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قرآن به تلاوت
قرآن در
نماز توصیه شده است.
تلاوت قرآن در
نماز شب، توصيه خداوند به
پیامبر صلی‌وعلیه‌وآله‌وسلم و مؤمنان:
«انَّ رَبَّكَ يَعلَمُ انَّكَ تَقومُ ادنى مِن ثُلُثَىِ الَّيلِ ونِصفَهُ وثُلُثَهُ وطَافَةٌ مِنَ الَّذينَ مَعَكَ ... فاقرءوا ما تيسّر من القرءان ... فَاقرَءوا ما تَيَسَّرَ مِنهُ واقيمُوا الصَّلوةَ ...؛
پروردگارت مى‌داند كه تو
و گروهى از آنها كه با تو هستند نزديک دو ثلث از
شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مى‌خيزيد؛ ... اكنون آنچه براى شما ميسّر است
قرآن بخوانيد. ... پس آنچه براى شما ممكن است از آن تلاوت كنيد
و نماز را برپا داريد....»
یکی از
آداب مهمّه قرائت کتاب الهی، که عارف
و عامی در آن شرکت دارند
و از آن نتایج حسنه حاصل شود
و موجب نورانیت قلب
و حیات باطن شود، «
تعظیم» است.
و آن موقوف به فهم عظمت
و بزرگی
و جلالت
و کبریای آن است.
و «یکی از آداب مهمّه قرائت
قرآن که انسان را به نتایج بسیار
و استفادات بی‌شمار نائل کند، «
تطبیق» است.
و آن، چنان است که در هر آیه از آیات شریفه که تفکر می‌کند، مفاد آن را با حال خود منطبق کند،
و نقصان خود را به‌واسطه آن مرتفع کند
و امراض خود را بدان شفا دهد.»
در هر جای
نماز، ذکر گفتن
و دعا کردن
و قرآن خواندن غیر از آنچه موجب
سجده می‌شود اشکالی ندارد.
و بنابر اقوی، هرگونه خطاب به غیر خداوند متعال، حتی در ضمن دعا، مثل اینکه بگوید:
«غَفَرَ اللَّهُ لَکَ» (خدا تو را بیامرزد)
و «صَبّحَکَ اللَّهُ بِالْخَیر» (خدا تو را به
خوبی وارد صبح کند) در صورتی که قصد دعا برای او داشته باشد،
نماز را باطل می‌کند، تا چه رسد به اینکه با این جملات قصد تحیّت بنماید
و همچنین است ابتدا نمودن به سلام (که
نماز را باطل می‌کند).
اگر سلام‌کننده بچه ممیّز باشد، جواب سلام او واجب است
و احتیاط (واجب) آن است که جواب سلام او به قصد
قرآن خواندن نباشد (
و به قصد جواب سلام باشد)، بلکه جایز نبودن آن قوی است.
در رکعت اول
و دوم از
نمازهای واجب، خواندن
سوره حمد و یک سوره کامل بعد از آن واجب است
و نمازگزار می‌تواند در بعضی از حالات، سوره را ترک نماید، بلکه گاهی در تنگی وقت
و ترس
و مانند این‌ها از موارد ناچاری ترک کردن سوره واجب است.
و اگر سوره را عمداً مقدّم بر حمد نمود، باید
نماز را از سر بگیرد
و اگر
سهواً مقدّم بدارد
و قبل از رکوع یادش بیاید، اگر حمد را بعد از آن نخوانده باشد، باید حمد را بخواند
و سپس سوره را اعاده نماید
و اگر حمد را خوانده باشد باید فقط سوره را اعاده نماید.
خواندن حمد، در
نمازهای مستحبی - مانند
نمازهای واجب - واجب است؛ یعنی خواندن آن، شرط صحّت در آنها است. اما خواندن سوره در هیچ یک از
نمازهای مستحبی، واجب نیست؛ اگرچه آن
نماز - با عنوان عارضی مثل نذر
و مانند آن - واجب شده باشد. البته
نمازهای مستحبی که در کیفیت انجام آنها، سوره‌های مخصوصی وارد شده است، باید جهت تحقّق اینگونه
نمازهای مستحبی، همان سوره‌ها خوانده شود، مگر آن‌که معلوم باشد که انجام آنها با این سوره‌ها، شرط کمال آن
نمازها است، نه آن‌که در اصل مشروعیّت
و صحّت آن دخیل باشد.
خواندن بیشتر از یک سوره در یک رکعت از
نماز واجب بنابر اقوی جایز، ولی
مکروه است، بر خلاف
نماز مستحبی که کراهت هم ندارد
و احتیاط (مستحب) آن است که در
نماز واجب خواندن بیش از یک سوره را ترک کند.
خواندن سوره‌های طولانی در
نماز واجب که باعث فوت وقت
نماز می‌شود، جایز نیست
و اگر عمداً این سوره‌ها را بخواند، نمازش باطل می‌شود با اشکالی که در مساله هست.
و اگر سهواً مشغول خواندن سوره‌های طولانی شود، در صورت وسعت وقت، باید به سوره‌های دیگر برگردد
و اگر بعد از تمام شدن سوره طولانی، متوجّه شود
و وقت هم گذشته باشد، باید نمازش را تمام کند.
همچنین خواندن هیچ یک از
سوره‌های عزائم (چهار سوره‌ای که سجده واجب دارند) در
نماز واجب، جایز نیست، پس اگر از روی فراموشی شروع به خواندن یکی از آنها نمود تا اینکه
آیه سجده را هم خواند، یا آن‌که آیه سجده را در حالی که در
نماز بود شنید، بنابر احتیاط باید در همان حال
نماز با اشاره سجده نماید، سپس بعد از
نماز هم سجده نماید، اگرچه اقوی آن است که می‌تواند به اشاره در
نماز اکتفا نماید
و می‌تواند به همان سوره (که خوانده) اکتفا نماید.
بسم اللَّه الرحمن الرحیم جزء هر سوره است، بنابراین باید با آنها خوانده شود مگر
سوره برائت (که بسم اللَّه ندارد).
سوره فیل و ایلاف (با هم) یک سوره است
و همچنین است
سوره و الضّحی و اَلَمْ نَشْرَحْ (که با هم یک سوره می‌باشند) بنابراین خواندن یکی از آنها کفایت نمی‌کند، بلکه باید هر دو به
ترتیب و با بسم اللَّه الرحمن الرحیم که بین آنها است، خوانده شود.
محمد و تلاوت قرآن (قرآن)،
مؤمنان و تلاوت قرآن (قرآن).
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۵۱۲، برگرفته از مقاله «تلاوت قرآن در نماز». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
