تفسیر ابوالسعود (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
![]()
تفسیر ابو السعود با نام ارشاد العقل السلیم الی مزایا الکتاب الکریم اثر
ابوالسعود محمد بن محمد بن مصطفی
عمادی (متوفای ۹۸۲) از علمای ترک‌نژاد و از ملازمان
سلطان سلیمان قانونی (خلیفه عثمانی) است.
این کتاب از بهترین تفاسیر در زمینه نکات ادبی و بلاغی و در نهایت زیبایی سبک و حسن بیان است و به همین علت در بین اهل علم
شهرت زیادی یافت و بسیاری از
علما آن را از بهترین تفاسیر دانستند.
ابوالسعود محمد بن محمد بن مصطفی عمادی (متوفای ۹۸۲) از علمای ترک‌نژاد و از ملازمان
سلطان سلیمان قانونی (خلیفه عثمانی) است. او
منصب قضاوت را به دست گرفت و در سال ۹۵۲ مفتی دیار خود گشت.
ابوالسعود فردی تیزهوش، پرحافظه، سریع الانتقال و مسلط بر نوشتن به زبان‌های
عربی،
فارسی و
ترکی بود و همین تسلط وی به زبان‌های مختلف به وی امکان داد تا نسبت به بسیاری از آثار و کتب اطلاع حاصل نماید.
وی ابتدا تفاسیر
کشاف و
بیضاوی را
تدریس می‌نمود و به آنها علاقه وافر داشت و بر همین اساس تفسیر خود را به همان سبک و روش با مختصر تغییری نگاشت. به هر حال، تفسیر وی از بهترین تفاسیر در زمینه نکات ادبی و بلاغی و در نهایت زیبایی سبک و حسن بیان است و به همین علت در بین اهل علم شهرت زیادی یافت و بسیاری از علما آن را از بهترین تفاسیر دانستند.
کسی که به مطالعه این تفسیر می‌پردازد در آن، لطایف و نکات و دقایق و اشارات زیادی می‌یابد. میانه‌رو، و از اطناب مملّ و ایجاز مخل اجتناب جسته است.
از ویژگی‌های این تفسیر این است که از ذکر
اسرائیلیات پرهیز نموده است؛ اگر هم از آنها یادی می‌کند به ضعف و سستی آنها اشاره می‌نماید و منشا بطلان آن را بیان می‌کند؛ همان‌طور که در داستان
هاروت و
ماروت این‌گونه عمل کرده و افسانه‌های اسرائیلی را در این داستان، تکذیب کرده است و از این‌رو، در این خصوص رساله مخصوصی نگاشته و جهات ضعف آن را برشمرده است؛ و در عین‌حال نتوانسته کاملا خود را از چنگال اسرائیلیات برهاند؛ مثلا در داستان
داود و اوریا، خرافاتی را که در این مورد حکایت شده است نقل می‌نماید. او گمان می‌کند که در شریعت داوود آن‌کار جایز بود.
و بدین‌ترتیب بدون هیچ دلیلی آن را توجیه می‌کند. وی
اشعری مسلک بود و
آیات را در سایه همان مکتب تفسیر می‌کرد.
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، ج۲، ص۳۰۰.
