تعریف به اخص
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تعریف به اخص یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
تعریف معرَّف به مفهومی اخص از آن است.
از جمله شرط‌هایی که منطق‌دانان برای تعریف ذکر کرده‌اند، این است که تعریف باید جامع افراد و مانع اغیار باشد؛ در غیر این صورت، هدف از تعریف (شناخت
ذاتیات معرَّف و یا تمییز معرَّف از غیرش) به‌دست نمی‌آید.
بنابراین تعریف به گونه‌هایی که در ذیل می‌آید، درست نیست:
۱.
تعریف به اعم: زیرا در صورتی که معرَّف اعم از معرِّف باشد، مانع اغیار نخواهد بود؛ مانند تعریف
انسان به حیوان، چون حیوان شامل غیر انسان هم می‌شود.
۲. تعریف به اخص: چون تعریف جامع افراد نخواهد بود؛ مانند تعریف انسان به حیوان شاعر، زیرا هر انسانی شاعر بالفعل نیست.
۳.
تعریف به مباین: برای اینکه در این صورت معرِّف و معرَّف قابل صدق و
حمل بر همدیگر نیستند.
پس با توجه به مطالب پیش‌گفته، نسبت بین معرِّف و معرَّف باید فقط تساوی باشد یا تساوی در
مفهوم و
مصداق (در
تعریف حدی) و یا تساوی در مصداق تنها (در
تعریف رسمی).
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. • خوانساری، محمد، منطق صوری.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعریف به اخص»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶.
