تظاهر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اگر
انسان کاری را برای جلب توجه مردم انجام دهد تظاهر اطلاق می‌شود. و اصطلاحا کار خوبی که انسان برای نشان دادن به مردم نه برای رضای خدا انجام می‌دهد را
ریا و تظاهر گویند.
"ریا" از مادّۀ "رأی" به معنی این است که شخص کاری را به انگیزۀ
جلب توجه مردم انجام دهد.
و نیز به معنای تظاهر و نشان دادن به غیر است.
و در
اصطلاح به معنی این است که انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد نه برای
خدا، خواه این
کار عبادی باشد مانند
نماز و خواه غیر عبادی باشد مانند
انفاق.
واژۀ "ریا" در
قرآن پنج مرتبه تکرار شده است که سه مرتبه بصورت مصدر و دو بار بصورت فعلی و معنای آن به همان
معنای اصطلاحی می‌باشد.
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»
«ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! بخششهای خود را با
منّت و
آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و
روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد».
«وَ لاَ تَکُونُواْ کَالَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَارِهِم بَطَرًا وَ رِئَاء النَّاسِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللّهِ»
«و مانند کسانی نباشید که از روی هوی پرستی و غرور و خود نمایی در برابر مردم، از سرزمین خود را به سوی میدان بدر بیرون آمدند و (مردم را) از
راه خدا باز می‌داشتند».
خداوند در این
آیه،
غرور و ریا را از آفات قدرت در جبهه‌های جنگ به شمار می‌آورد.
«الذینَ هُم یَرَاءُون»
«همان کسانی که ریا می‌کنند».
ریا کاران چه کسانی هستند:
کسانی که ایمان به خدا و
روز قیامت ندارند:
«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ»
با توجه به تفسیری که در مورد این آیه آمده است افرادی را که
صدقه می‌دهند و به دنبالش منّت می‌گذارند و
اذیّت می‌کنند تشبیه به افراد
ریاکار بی‌ایمان کرده که صدقاتشان
باطل و بی‌اجر است.
یعنی عمل شخص
ریاکار از ابتدای عملش باطل است چون چنین شخصی اصلاً ایمان به خدا و روز جزا ندارد که از او کاری پذیرفته شود.
«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ... یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً»
«
منافقان... هنگامی که به
نماز بر می‌خیزند با
کسالت برمیخیزند و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند».
«أرَأیتَ الَذی یُکَذِّبُ بِالدِین... الَذینَ هُم یُراؤُون»
«آیا کسی که روز جزا را پیوسته انکار می‌کند دیدی؟!... همان کسانی که ریا می‌کنند».
«وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا»
«و آنها کسانی هستند که اموال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز بازپسین ندارند (چرا که
شیطان رفیق و هم نشین آنهاست) و کسی که
شیطان قرین او باشد بد همنشین و قرینی است».
«... فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ صَفْوَانٍ عَلَیْهِ تُرَابٌ فَأَصَابَهُ وَابِلٌ فَتَرَکَهُ صَلْدًا لاَّ یَقْدِرُونَ عَلَی شَیْءٍ مِّمَّا کَسَبُواْ وَ اللّهُ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ»
«(کار ریا کار یا منت گذار ) همچون قطعه
سنگ صافی است که بر آن، (قشر نازکی از)
خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) و رگبار
باران به آن برسد (و همه خاکها و بذرها را بشوید) و آن را صاف (و خالی از خاک و
بذر) رها کند، آنها از کاری که انجام داده‌اند، چیزی به دست نمی‌آورند و خداوند جمعیّت
کافران را هدایت نمی‌کند».
این
آیه وجه شباهت ریا کار را به سنگی که قشر نازکی از خاک روی آن را پوشانده بیان می‌کند و آن، بی‌اثر و سست بودن عمل است.هم چنان که خاکی که روی سنگِ صاف قرار دارد با بارانی از بین رفته و نمی‌تواند اثر داشته باشد، ریا کاران نیز از اعمالشان هیچ گونه بهره‌ای نمی‌برند.
از
پیامبر اسلام (ص) روایت شده:
«هر کس نماز بخواند و ریا کند
شرک ورزیده و هر که روزه بگیرد و ریا کند شرک ورزیده و هر که صدقه دهد و ریا کند شرک ورزیده»
آنگاه این آیه را خواند:
«فَمَنْ کانَ یَرجُو لِقاءَ رَبِه فَلْیَعْمَل عَمَلاً صَالِحاً و لا یُشْرِک بِعبادَةِ رَبِه أحَداً»
«پس هر که به
لقای پروردگارش امید دارد، باید کاری شایسته انجام دهد و هیچ کس را در عبادت پروردگارش شریک نکند».
ریا کاری در نماز از ویژگیهای منافقان و نشانه‌های نفاق به شمار رفته است:
«إِنَّ الْمُنَافِقِینَ یُخَادِعُونَ اللّهَ وَ هُوَ خَادِعُهُمْ وَ إِذَا قَامُواْ إِلَی الصَّلاَةِ قَامُواْ کُسَالَی یُرَآؤُونَ النَّاسَ وَ لاَ یَذْکُرُونَ اللّهَ إِلاَّ قَلِیلاً»
«منافقان می‌خواهند خدا را فریب دهند و هنگامی که به نماز برمیخیزند، با کسالت بر می‌خیزند، و در برابر مردم ریا می‌کنند و خدا را جز اندکی یاد نمی‌نمایند».
از پیامبر اسلام (ص) پرسیدند: چگونه
انسان با خداوند
خدعه می‌کند فرمود:«به
امر خداوند عمل می‌کند و از این عمل، غیر خدا را قصد می‌کند بنابراین از ریا و تظاهر بپرهیزید که ریا، شرک است».
در
درّالمنثور از
علی بن ابیطالب(ع) روایت شده که در تفسیر:
«الّذین هم یُرائون»
«همان کسانید که ریا می کنند»
فرمود:«یعنی با نماز خود ریا می‌کنند».
در این آیه ریا کارانِ در نماز، به
عذاب تهدید شده‌اند؛
زیرا "
ویل"در اصل به معنای عذاب و
هلاکت است و کلمه‌ای است که برای
تهدید به عذاب به کار می‌رود.
ریا کاری پیامدهای بدی برای انسان در این دنیا و جهان آخرت دارداز جمله:
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَالأذَی کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ...»
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید بخششهای خود را با منّت و آزار باطل نسازید! همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کند...».
«...إِنَّ اللّهَ لاَ یُحِبُّ مَن کَانَ مُخْتَالاً فَخُورًا... والَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ...»
«خداوند کسی را که
متکبر و فخر فروش است دوست نمی‌دارد...و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم
انفاق می کنند...».
«وَ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَ لاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَ مَن یَکُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا»
«و آنها کسانی هستند که احوال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می‌کنند و ایمان به خدا و روز باز پسین ندارند (چرا که
شیطان، رفیق و همنشین آنهاست) و کسی که
شیطان قرین او باشد، بد همنشین و قرینی است».
از
امام صادق (علیه السلام ) روایت شده:
«کُلُّ رئاءٍ شِرْکٌ إنَّه مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ کان ثَوابُهُ عَلَی النّاسِ و من عَمِلَ للهِ کان ثوابُهُ عَلَی اللهِ»
«هرگونه ریایی شرک است، هر کس برای مردم کار کند پاداشش به عهدۀ مردم است و هر کس برای خدا کار کند ثوابش بر خداست».
منظور از شرک، شرک خفی است که با ایمان منافات ندارد بلکه با کمالِ ایمان منافی است.
دانشنامه موضوعی قرآن.
