تطور المصطلح النحوي البصري من سيبويه حتى الزمخشري (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تطور المصطلح النحوی البصری من سیبویه حتی الزمخشری»، تألیف یحیی عبابنه است.
«تطور المصطلح النحوی البصری من سیبویه حتی الزمخشری»، تألیف یحیی عبابنه از جمله آثاری است که به بررسی تاریخی تطورات اصطلاحات نحوی مکتب بصره از زمان سیبویه تا زمان زمخشری پرداخته است.
کتاب مشتمل بر یک مقدمه، چهار باب، ده فصل و یک خاتمه است. هریک از ابواب، خود مشتمل بر چند فصل و زیرعناوینی است. شیوه نگارش نویسنده بدین ترتیب است که ابتدا معنای لغوی و اصطلاحی اصطلاح را
ذکر کرده، سپس
تاریخ مصطلح از زمان استعمال را خاطرنشان نموده است.
نویسنده در مقدمه اثر برای اینکه تفاوت کار او با آثار گذشتگان
آشکار شود، به پیشینه آثاری که در موضوع کتاب نوشته شده، اشاره نموده است. «سیبویه إمام النحاة»، نوشته علی النجدی ناصف و « المدارس النحویة» نوشته شوقی ضیف از جمله این آثار است. همچنین در مقدمه برخی آثار نحوی مانند: مقدمه تحقیقی محمد عبدالخالق عضیمه بر کتاب «المقتضب» مبرّد، به این موضوع پرداخته شده است. وی به برخی پایاننامههایی نیز که در این زمینه نوشته شده، اشاره کرده است.
باب اول
کتاب در ضمن سه فصل به تقسیم ثلاثی کلمه (
اسم، فعل و حرف) و اصطلاحاتی که بصریون برای آنها استفاده کردهاند. همچنین معنای فعل و اصطلاحاتی که در تعبیر از آن استفاده شده و نیز اصطلاحات بصریون در افعال لازم و متعدی و افعال ناقصه و مقاربه و اسماء افعال بیان شده است. بحث از مصطلحات
اعراب و بناء و اقسام هرکدام و حرکات اعرابی و مرفوعات و مصطلحات مبتدا و خبر و مانند آن از دیگر مباحث این باب است
در باب دوم کتاب نیز در ضمن سه فصل از جمیع منصوبات و نیز از
توابع و مذاهب نحویین در استعمال آنها و اصطلاحاتی از این دست بحث شده است.
در باب سوم، ابتدا از مصطلحات اسلوبهای نحوی بحث شده است. بحث استثناء و نداء و دعاء و نیز حروف المعانی و اصطلحاتی که در این ابواب استعمال شده نیز در این باب مطرح شده است.
در خاتمه کتاب به برخی از ویژگیهای اصطلاحات بصریون از زمان سیبویه تا زمخشری به شکل موجز اشاره شده است.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و کشّاف اصطلاحات بدون ذکر صفحه و فهارس مصادر و مراجع در انتهای اثر آمده است.
در پاورقی کتاب آدرس منابع مورد استفاده نویسنده با ذکر جلد و صفحه و نیز توضیحاتی پیرامون برخی
اعلام و مطالب ارائه شده است.
نرمافزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي.