• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تشبیه و تعطیل

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مشبهه به ظواهر قرآن استناد کرده و خداوند متعال را به موجودات مادی تشبیه کرده اند ولی معطله خدا را غیر قابل شناخت دانسته و راه شناخت خدا را بسته اند.



برخى فرقه‌هاى مسلمانان براى شناخت خدا، ظواهر آیات قرآن کریم را برگرفته و او را به موجودات مادّى شبيه كرده‌اند و براى خداوند متعال، صفات جسمانى پنداشته‌اند. اينان را «مشَبِّهَه» يا «مُجَسِّمَه» نام نهاده‌اند.


در برابر مشبهه، برخى ديگر براى اينكه به وادى تشبيه و تجسيم نغلطند، به كلّى امكان شناخت خداوند را رد كرده‌اند و بر آن رفته‌اند كه عقل آدمى را توان دست‌يابى به هيچ گونه شناختى از ذات و صفات خداوند نيست و بدين سان عقل را در شناخت خدا تعطيل كرده‌اند. بنابراين ديدگاه، درباره خداوند، تنها بايد سر تسلیم و تعبّد فرود آورد و به تحقيق و تفكّر پشت كرد و حتى پرسيدن در اين عرصه، گناه و بدعت و حرام است. اشاعره و حنابله - كه خود را « اهل حدیث » مى‌خوانند- هواخواه اين نظريّه‌اند
[۱] مجموعه آثار استاد مطهّرى، ج۶، ص۸۷۹.
[۲] سبحانی، محاضرات فى الالهيّات، ص۱۰۰.



نظريّه شیعه، هيچ يك از اين دو نظريّه را برنمى‌تابد؛ نه از گذر تشبيه به شناخت خداوند رو مى‌كند و نه دست عقل آدمى را به كلّى از آن كوتاه مى‌داند عقل انسان مى‌تواند به مسائل كلّى شناخت خداوند راه يابد و به ويژه در اثبات وجود خداوند، تنها راه را عقل و روش عقلانى مى‌شمارد.
[۵] استاد مصباح یزدی، آموزش عقايد، ص۳۸.
در نظر عارفان، هر چند شناخت خدا دست‌يافتنى است، تنها راه مطمئن، راه تصفيه باطن و سير و سلوك قلبى است. عارفان، عقل و برهان عقلی را ناكارآمد نمى‌دانند؛ بلكه راه دل را از آن كارآمدتر مى‌دانند و بر آن ترجيح مى‌دهند.
بنابر اين نظريّه، دستاورد كوشش‌هاى عقلانى، از حدّ مفاهيم پا فراتر نمى‌نهد؛ امّا معرفت افاضى- كه عرفان با خود مى‌آورد- بسى پيش‌تر مى‌رود و به «وصول» مى‌انجامد. معرفت استدلالى عقل را ارضا مى‌كند؛ امّا معرفت افاضى، همه وجود آدمى را برمى‌انگيزد و شور مى‌آفريند و تقرب مى‌آورد. البته ترجيح راه دل بر راه عقل و برهان بيهوده است؛ زيرا هر يك از اين دو مكمل ديگرى است.
[۶] مجموعه آثار استاد مطهّرى، ج۶، ص۸۷۹.



۱. مجموعه آثار استاد مطهّرى، ج۶، ص۸۷۹.
۲. سبحانی، محاضرات فى الالهيّات، ص۱۰۰.
۳. کلینی، الاصول من الکافی، ج۱، ص۸۵.    
۴. کلینی، الاصول من الکافی، ج۱، ص۱۰۰.    
۵. استاد مصباح یزدی، آموزش عقايد، ص۳۸.
۶. مجموعه آثار استاد مطهّرى، ج۶، ص۸۷۹.



فرهنگ شیعه، ج۱، ص۳۱۲، برگرفته از مقاله «تشبیه و تعطیل».    



جعبه ابزار