• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بکی (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




بُکی (به ضم باء) از واژگان قرآن کریم، به معنای گریه کردن و بُکاء (به ضم باء) به قصر به معنای گریه کردن و به مد به معنای صدای توأم با گریه است.



بُکی به معنای گریه کردن است. بُکَاء اگر به قصر خوانده شود به معنی گریه و اشک ریختن است و اگر به مدّ باشد به معنی صدائی است که توام با گریه است. راغب گوید: در صورتی که صدا بیش از‌ اندوه باشد با مدّ آید مثل رغاء و ثغاء و اگر‌ اندوه بیش از صدا باشد با قصر آید.


(وَ جاؤُ اَباهُمْ عِشاءً یَبْکُونَ‌) «شب پیش پدرشان آمدند در حالیکه گریه می‌کردند»
(وَ اَنَّهُ هُوَ اَضْحَکَ وَ اَبْکی‌) «و اوست که می‌خنداند و می‌گریاند».
(خَرُّوا سُجَّداً وَ بُکِیًّا) «سجده کنان و گریه کنان می‌افتند»
«بُکِی» جمع‌ بَاکِی‌ است و آن بر وزن فعول (بضمّ اوّل) است چنان‌که سجود در «الرُّکَّعِ السُّجُودِ» جمع ساجد است گویند: ساجد سجود، قاعد قعود و راکع رکوع.


در اینجا لازم است بدو آیه توجّه کنیم، یکی آیه‌ (فَلْیَضْحَکُوا قَلِیلًا وَ لْیَبْکُوا کَثِیراً جَزاءً بِما کانُوا یَکْسِبُونَ) تدبّر در آیه و ما قبل آن روشن می‌کند که مراد از دو امر، خبر در صورت امر است یعنی در دنیا‌ اندکی شادی می‌کنند و می‌خندند و در آخرت بسیار گریه می‌کنند، در آیه ما قبل می‌فرماید:
متخلّفین که با رسول خدا به جنگ نرفتند از اینکار شاد شدند و به دیگران گفتند: در گرما به جنگ نروید، بگو آتش جهنّم از این گرما شدیدتر است، بعد می‌گوید: کمی بخندند و بسیار گریه کنند و مال کارشان شادی قلیل و گریه کثیر است و آن جزای عملشان می‌باشد.
دیگری آیه‌ (فَما بَکَتْ‌ عَلَیْهِمُ السَّماءُ وَ الْاَرْضُ) «به فرعونیان که غرق شدند، آسمان و زمین گریه نکرد».
غرض از گریه‌ی آسمان و زمین چیست؟ بعضی در آیه، کلمه اهل مقدّر کرده‌اند یعنی: اهل آسمان و زمین به آنها گریه نکردند، بعضی گفته‌اند: چون مرد بزرگی بمیرد عرب در تعظیم او گوید: آسمان و زمین بر او گریه کرد و باد گریست و آفتاب تاریک گردید و در آیه فرموده: آسمان و زمین بر آنها نگریست یعنی مردم بی‌ارزش و کم اهمیّت بودند.


نظیر این تعبیر در روایات نیز آمده است، ثقة الاسلام کلینی در کافی باب فقد العلماء از امام کاظم (علیه‌السّلام) نقل کرده: آنگاه که مؤمن از دنیا برود ملائکه و بقعه‌های زمین که در آنها عبادت می‌کرد و درهای آسمان که اعمالش از آنها بالا برده می‌شد بر او گریه می‌کنند...».
در کشاف ذیل آیه فوق منقول است که رسول خدا (صلّی‌اللَّه‌علیه‌و‌آله) فرمود: هیچ مؤمن در غربت که گریه کنندگانش نزد او نیستند نمی‌میرد مگر آنکه آسمان و زمین بر او گریه می‌کنند.
در تفسیر برهان ذیل آیه شریفه چند حدیث نقل شده که علی (علیه‌السّلام) فرمود: لکن به این (حسین بن علی) آسمان و زمین گریه می‌کنند.
و از امام صادق (علیه‌السّلام) روایت شده که: از وقت قتل یحیی آسمان بر کسی نگریست تا حسین (علیه‌السّلام) کشته شد پس آسمان گریست.
تمام موجودات نسبت به خدا چنانکه در «سبح» خواهد آمد، زنده و مدرک‌اند هیچ مانعی ندارد که آیه را حمل به ظاهر کرده و بگوئیم: آسمان و زمین هم متاثّر می‌شوند و گریه می‌کنند گر چه ما از حقیقت آن بی‌اطلاعیم.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۲۲۱.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۱۴۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۱، ص۵۸.    
۴. جوهری، اسماعیل بن حماد، صحاح تاج اللغة، ج۶، ص۲۲۸۴.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۱۴۱.    
۶. یوسف/سوره۱۲، آیه۱۶.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج، ص.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۱، ص۱۳۶.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۳۳۳.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۲، ص۱۷۸.    
۱۱. نجم/سوره۵۳، آیه۴۳.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۴۸.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۹، ص۷۷.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۲۷۶.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۳، ص۴۱۸.    
۱۶. مریم/سوره۱۹، آیه۵۸.    
۱۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۷۷.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۴، ص۱۰۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۶، ص۸۰۲.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۵، ص۱۸۳.    
۲۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۱۴۱.    
۲۲. توبه/سوره۹، آیه۸۲.    
۲۳. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۵۹.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۴۸۴.    
۲۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۵، ص۸۶.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۷۳.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۳۵۹.    
۲۸. دخان/سوره۴۴، آیه۲۹.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۸، ص۱۴۱.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۸، ص۲۱۴.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۹، ص۹۷.    
۳۲. بازگشتند طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۲، ص۳۰۳.    
۳۳. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۳۸.    
۳۴. زمخشری، جارالله، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۴، ص۲۷۶.    
۳۵. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۵.    
۳۶. بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۱۵.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بکی»، ج۱، ص۲۲۱.    






جعبه ابزار