بَطَنَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطَنَ:(ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ) «بَطَنَ» از مادّه
بَطْن (به فتح باء و سکون طاء) به معنای «پنهان بودن و پوشيده شدن» است و نقطه مقابل ظاهر و آشكار است.
شکم را از اين جهت «
بطن» مى‌گويند كه جايگاه آن در درون
انسان است و از ديدگان مستور و پنهان.
شک نيست كه جمله «ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما
بَطَنَ» هرگونه
گناه زشت آشكار و پنهانى را شامل مى‌شود، ولى در بعضى از احاديث از
امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده كه فرمود:
مَا ظَهَرَ هُوَ اَلزِّنَا وَ مَا
بَطَن هُوَ اَلْمَحَالَةُ. منظور از گناه آشكار،
زنا و منظور از گناه پنهان، گرفتن معشوقه‌هاى نامشروع پنهانى و مخفيانه است. اما روشن است كه
ذکر اين مواد به عنوان بيان يک مصداق روشن است، نه اين‌كه منحصر به همين مورد بوده باشد.
به موردی از کاربرد «
بَطَنَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قُلْ تَعالَوْاْ أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاّ تُشْرِكواْ بِهِ شَيْئًا وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانًا وَ لا تَقْتُلواْ أَوْلادَكُم مِّنْ إمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيّاهُمْ وَ لا تَقْرَبواْ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْهَا وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلواْ النَّفْسَ الَّتي حَرَّمَ اللّهُ إِلاّ بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلونَ) «بگو: «بياييد آن‌چه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اين‌كه چيزى را همتاى خدا قرار ندهيد؛ و به
پدر و
مادر نيكى كنيد؛ و فرزندانتان را از
ترس فقر، نكشيد؛ ما شما و آن‌ها را
روزی مى‌دهيم؛ و به كارهاى زشت نزديک نشويد، چه آشكار باشد چه پنهان؛ و انسانى را كه خداوند محترم شمرده، به
قتل نرسانيد، مگر بحق و از روى استحقاق). اين چيزى است كه خداوند شما را به آن سفارش كرده، تا بينديشيد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه فواحش جمع فاحشه است كه به معناى كار بسيار زشت و شنيع است، و خداى تعالى در كلام خود زنا و
لواط و نسبت زنا به مردان و زنان پاک‌دامن را از مصاديق فاحشه شمرده، و از ظاهر كلام برمى‌آيد كه مراد از فاحشه ظاهرى گناه علنى و مقصود از فاحشه باطنى گناه سرى و روابط نامشروع برقرار كردن در پنهانى است.
از اين‌گونه امور از اين جهت نهى فرموده كه اگر
مباح مى‌بود و تحريم نمى‌شد شناعت و زشتيش از ميان مى‌رفت و شايع مى‌گرديد، براى اين‌كه اين‌گونه امور از بزرگ‌ترين موارد علاقه
نفس است و نفس از محروميت در باره آن‌ها طبعا سخت ناراحت مى‌باشد و طبيعت
بشر طورى است كه اگر به خود واگذار شود به سرعت فحشا را در بين افراد خود شيوع مى‌دهد، و شيوع فحشاء باعث انقطاع
نسل و فساد
جامعه خانواده است، و با فساد خانواده‌ها جامعه كبير انسانى از بين مى‌رود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بطن»، ج۱، ص ۲۱۱.
