• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهاءالدین متو

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بَهاءُالدّینْ مَتّو، متخلص به بهاء (۱۸۰-۱۲۴۸ق/۱۷۶۶-۱۸۳۲م)، شاعر، عارف و از خاندان علمای کشمیر .


اهمیت او بیش‌تر به سبب آثار وی دربارۀ تذکره‌نویسی صوفیه و تفسیر عقاید عرفانی است.
بهاءالدین در جوانی به تصوف گرایید. آن‌گاه نزد ملا محمود بلخی به فراگیری دانش‌های دینی پرداخت و بعدها پیشه معلمی را برگزید.
[۱] راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۶، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.


آثار منظومی متشکل از ۵ مثنوی مشابه خمسه نظامی از او برجای مانده که اینهاست:

۲.۱ - ریشی‌نامه

 ریشی (رشی) نامه، در ۴هزار بیت که شرح زندگی مشایخ ریشیه کشمیر است. این رساله به کتابت ابراهیم قادری فرزند میراحمدشاه در سالهای۱۲۸۴-۱۲۸۵ق/۱۸۶۷-۱۸۶۸م به خط تعلیق ودر ۳ دفتر، آراسته به حواشی و عنوانهای رنگی در ابتدای هر بخش، فراهم آمده است.
[۲] عبدالمقتدر، خان بهادر، ج۲، ص۷۴، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
[۳] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲.۲ - سلطانی‌نامه

 سلطانی‌نامه، که زندگی‌نامه سلطان العارفین، حمزۀ مخدومی و مریدان اوست و شمار ابیات آن به ۶۰۰’۳می‌رسد.
[۴] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲.۳ - غوثیه

 غوثیه، که زندگی‌نامه پیران قادری، شامل شرح حال و تعلیمات شیخ‌ عبدالقادر گیلانی (د۵۶۱ق/۱۱۶۶م) و مریدان او: ابومدین ، ابن‌عربی ، ابونجیب سهروردی ، عماریاسر (از مریدان ابونجیب سهروردی) و نجم‌الدین کبری است و ابیات آن به ۵۰۰’۵ می‌رسد.
[۵] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۶] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۰۱۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۷] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۲۲۶، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۸] منزوی، احمد، ج۱۱، ص۱۰۰۹، خطی مشترک.


۲.۴ - نقشبندیه

 نقشبندیه، که شرح حال بزرگان سلسلۀ نقشبندیه است. این مثنوی با شرابوبکرح زندگی خواجه یوسف همدانی آغاز می‌شود و با سوانح خواجه عنایت‌الله نقشبندی پایان می‌یابد.
[۹] آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.


۲.۵ - چشتیه

 چشتیه، که شرح حال صوفیان سلسله چشتیه است و با خلیفه آغاز شده، و به میان هاشم کشمیری خاتمه یافته است.
[۱۰] آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.


بهاءالدین متو در ۱۲۴۸ق درگذشت و در محله مسجد پتوانی به خاک سپرده شد.
[۱۱] راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۷، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.



(۱) آفاقی، صابر، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
(۲) راشدی، حسام‌الدین، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
(۳) عبدالمقتدر، خان بهادر، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
(۴) منزوی، احمد، خطی مشترک.
(۵) منزوی، احمد، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.

۱. ↑ راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۶، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
۲. ↑ عبدالمقتدر، خان بهادر، ج۲، ص۷۴، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
۳. ↑ منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۴. ↑ منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۵. ↑ منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۶. ↑ منزوی، احمد، ج۳، ص۲۰۱۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۷. ↑ منزوی، احمد، ج۳، ص۲۲۲۶، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۸. ↑ منزوی، احمد، ج۱۱، ص۱۰۰۹، خطی مشترک.
۹. ↑ آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
۱۰. ↑ آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
۱۱. ↑ راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۷، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین متو»، ج۱۳، شماره۵۲۱۰.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای عرفان | علمای قرن سیزدهم
جعبه ابزار