بز (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از
حیوانات که جز آفرینندگان
خداوند است و در قرآن هم به آن اشاره شده است
بز می باشد که این حیوان جز
پستانداران محسوب می شود.
بز، پستانداری از خانواده تهی شاخان، جزو زیر راسته نشخوارکنندگان و از راسته سم داران است که جزو دامهای اهلی تربیت میشود... و به هیئت
وحشی نیز به نام
بز کوهی ... فراوان است.
طبق آیات قرآن خداوند، آفریننده دو نوع
بز (اهلی و وحشی) می باشد که در سوره انعام به آن اشاره می شود:
و هو الذی انشا... • ... و من المعز اثنین...و اوست کسی که باغهایی با داربست و بدون داربست و خرمابن و کشتزار با
میوه‌های گوناگون آن و
زیتون و
انار شبیه به یکدیگر و غیر شبیه پدید آورد از میوه آن چون ثمر داد بخورید و حق (بینوایان از) آن را روز بهره برداری از آن بدهید و (لی) زیاده روی مکنید که او
اسرافکاران را دوست ندارد•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از
گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را
حرام کرده یا
ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید•( بر اساس روایت
امام صادق علیه السلام، مقصود از «معز اثنین» دو نوع
بز اهلی و وحشی است.)
خداوند متعال، آفریننده دو نوع جنس نر و ماده
بز است که در این آیات به ان اشاره می شود:
و هو الذی انشا... • ... و من المعز اثنین...و اوست کسی که باغهایی با داربست و بدون داربست و
خرما بن و کشتزار با میوه‌های گوناگون آن و زیتون و انار شبیه به یکدیگر و غیر شبیه پدید آورد از
میوه آن چون ثمر داد بخورید و حق (بینوایان از) آن را روز بهره برداری از آن بدهید و (لی) زیاده روی مکنید که او اسرافکاران را دوست ندارد•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید (بنا بر احتمالی، منظور از «اثنین» دو جنس نر و ماده است. )
در
آیه بعد به عنوان توضیح ، قسمتى از حیوانات
حلال گوشت و قسمتى از حیواناتى را که هم باربرند و هم براى تغذیه انسان قابل استفاده اند، شرح مى دهد و مى گوید: خداوند هشت جفت از چهارپایان را براى شما آفرید، از گوسفند و
میش یک جفت (نر و ماده ) و از
بز یک جفت (نر و ماده ) (ثمانیة ازواج من الضان اثنین و من المعز اثنین )..
برای خلقت
بز علتهایی ذکر شده است که طبق آیات زیر یکی از آنها بهره برداری انسانها از
بز می باشد:
و هو الذی انشا... • و من الانعـم حمولة و فرشا... • ثمـنیة ازوج من الضان اثنین و من المعز اثنین...و اوست کسی که باغهایی با داربست و بدون داربست و خرمابن و کشتزار با میوه‌های گوناگون آن و زیتون و انار شبیه به یکدیگر و غیر شبیه پدید آورد از میوه آن چون ثمر داد بخورید و حق (بینوایان از) آن را روز بهره برداری از آن بدهید و (لی) زیاده روی مکنید که او اسرافکاران را دوست ندارد•و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و
پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای
شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما
حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو
ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
یکی از منابع تامین زیرانداز انسانها
بز ذکر شده است که آیات زیر در این مورد مورد بحث قرار میگیرد:
و من الانعـم حمولة و فرشا... • ثمـنیة ازوج... و من المعز اثنین...و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از
گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را
حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
.فرش به همان معنى معروف است ، ولى در اینجا به معنى گوسفند و نظیر آن از حیوانات کوچک تفسیر شده است و ظاهرا نکته اش این است که اینگونه حیوانات بسیار به زمین نزدیک هستند، و در برابر حیوانات بزرگ باربر همانند فرشى محسوب مى شوند، هر گاه به بیابانى که گوسفندانى در آن مشغول چرا هستند از دور بنگریم درست به فرشى مى مانند که روى زمین گسترده شده است ، در حالى که گله
شتران هیچگاه از دور چنین منظره اى ندارد.
تقابل حمولة با فرش نیز این معنى را تایید مى کند.
این احتمال را نیز بعضى از مفسران داده اند که منظور از این کلمه ، فرشهائى است که مردم از حیوانات درست مى کنند، یعنى بسیارى از حیوانات هم براى باربرى مورد استفاده قرار مى گیرند و هم براى تهیه فرش ، ولى احتمال اول نزدیکتر به معنى
آیه است .
از دیگر فواید
بز را منبع تامین کننده خوراک انسانها ذکر کر ده اند که بعضی از آیات سوره انعام به آن اختصاص یافته است:
و من الانعـم... کلوا مما رزقکم الله... • و من المعز اثنین...و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
هم
گوشت بز نر و هم
گوشت بز ماده جز
گوشتهای حلال می باشند که در قرآن نیز به آن اشاره شده است:
و من الانعـم حمولة و فرشا کلوا مما رزقکم الله... • ... و من المعز اثنین... اما اشتملت علیه ارحام الانثیین...و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
گوشت جنین
بز هم طبق این آیات جز
گوشتهای حلال می باشد:
... کلوا مما رزقکم الله... • ... و من المعز اثنین قل ءالذکرین حرم‌ام الانثیین اما اشتملت علیه ارحام الانثیین.و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
در زمان عصر جاهلیت
گوشت بز و جنین آن،از ناحیه
مشرکان تحریم شده بود که در قرآن به آنان جاهل گفته می شود:
... کلوا مما رزقکم الله... • ... و من المعز اثنین قل ءالذکرین حرم‌ام الانثیین اما اشتملت علیه ارحام الانثیین...و (نیز) از دامها حیوانات بارکش و حیوانات کرک و پشم دهنده را (پدید آورد) از آنچه خدا روزیتان کرده است بخورید و از پی گامهای شیطان مروید که او برای شما دشمنی آشکار است•هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
.و معناى اینکه فرمود: ((و لا تتبعوا خطوات الشیطان انه لکم عدو مبین)) این است که : شما در این امرى که خداوند اباحه آنرا تشریع کرده راه پیروى
شیطان را پیش مگیرید، و پا در جاى پاى او نگذارید و حلال خدا را حرام مکنید. در سابق نیز گذشت که پیروى خطوات شیطان معنایش همین تحریم حلال است بدون علم .
خداوند، به سبب تحریم بی دلیل
گوشت بز و چهارپایان و جنین آنها از سوی مشرکان
عصر جاهلیت ،آنها را توبیخ کرده بود مثل این آیات:
... و من المعز اثنیین قل ءالذکرین حرم‌ام الانثیین... نبـونی بعلم ان کنتم صـدقین.هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از
گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید
یکی از افترا ئات به خداوند تحریم استفاده از
گوشت بز و
جنین آن ذکر شده است که آن آیات در سوره انعام به آن اشاره میشود :
... و من المعز اثنین قل ءالذکرین حرم‌ام الانثیین اما اشتملت علیه ارحام الانثیین... • فمن اظـلم ممن افتری علی الله کذبا...
هشت فرد (آفرید و بر شما حلال کرد) از گوسفند دو تا و از
بز دو تا بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است اگر راست می‌گویید از روی علم به من خبر دهید•و از شتر دو و از گاو دو بگو آیا (خدا) نرها (ی آنها) را حرام کرده یا ماده‌ها را یا آنچه را که رحم آن دو ماده در بر گرفته است آیا وقتی خداوند شما را به این (تحریم) سفارش کرد حاضر بودید پس کیست ستمکارتر از آنکس که بر خدا
دروغ بندد تا از روی نادانی مردم را گمراه کند آری خدا گروه ستمکاران را راهنمایی نمی‌کند
حرمت چارپایان از جواب این سؤ ال بازماندند، و از این رو، معناى آیه چنین مى شود: (( پس کیست ستمگرتر از شما )) ، و جمله (( ممن افترى )) کنایه است از همین مدعیان یعنى مشرکین . و اگر نفرمود: (( فمن اظلم منکم : کیست ستمگرتر از شما )) و بجاى کلمه (( شما )) جمله (( آن کس که به خدا افترا بست )) را قرار داد براى این است که سبب آن حکمى را که از استفهام انکارى مفهوم مى شود بیان کرده و فرموده باشد: هیچ کس از شما ستمگرتر نیست ، براى اینکه شما به دروغ به خدا
افتراء بستید تا بدین وسیله مردم را بدون علم گمراه کنید، و معلوم است که با چنین
ظلمی دیگر به راه خدا هدایت نمى شوید، چون خداوند مردم
ستمگر را هدایت نمى کند..
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۲۴۳، برگرفته از مقاله «بز».
