• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌قاضی شهبه بدرالدین‌ ابوالفضل‌ محمد بن‌ ابوبکر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابوالفضل‌ محمد بن‌ ابوبکر، فقیه‌ و مورخ‌، یکی از شخصیت‌های خاندان اِبْن‌ِ‌قاضی‌ِ شُهْبه‌، می‌باشد. ابن‌قاضی شهبه عنوان‌ خاندانی‌ شافعی‌مذهب ‌که‌ در سده‌های‌ ۷-۹ق‌/۱۳- ۱۵م‌ در دمشق ‌می‌زیسته‌اند.



ابوالفضل‌ محمد بن‌ ابوبکر بن‌ احمد بن‌ محمد، ملقب‌ به‌ بدرالدین‌ (۲ صفر ۷۹۸-۱۲ رمضان ۸۷۴ق‌/۱۶ نوامبر ۱۳۹۵- ۱۵ مارس‌ ۱۴۷۰م‌)، مورخ‌ و فقیه بود‌.
او نخست‌ نزد پدر خود مقدمات‌ علوم‌ و فقه‌ را فرا گرفت‌ و سپس‌ از عایشه‌ دختر ابن‌ عبدالهادی و شهاب‌الدین‌ ابن‌حجی‌ و ابن‌شرائحی‌ و دیگران‌ استماع‌ حدیث‌ کرد و در ۸۳۶ق‌ در دمشق‌ از ابن‌حجر عسقلانی‌، الاربعین‌ المتباینات‌ او را فراگرفت‌ و بعد از مرگ‌ پدر به‌ قاهره‌ رفت‌ و در حلقه درس‌ ابن‌حجر شرکت‌ کرد و در فقه ممتاز شد. وی‌ در مدارس‌ مختلف‌ شام‌ چون‌ اقبالیه‌، عصرونیه‌، امجدیه‌، تقویه‌ و مدارس‌ دیگر به‌ تدریس‌ پرداخت‌.
[۳] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۱۶۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۴] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۵] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۲۲۴، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۶] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۲۹۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۷] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
[۸] عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۳۳۹، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
سخاوی‌ نیز به‌ صراحت‌ نوشته‌ است‌ که‌ از ابن‌قاضی‌ شهبه‌ استفاده‌ کرده‌ است‌. وی‌ متولی‌ فتوا در دارالعدل‌ گردید و از ۸۳۹ق‌ نیابت‌ قضا را تا هنگام‌ مرگ‌ به‌ عهده‌ داشت‌. او در دمشق‌ درگذشت‌ و در مقبره خانوادگی‌ (باب‌الصغیر) به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.


چندین‌ اثر به‌ بدرالدین‌ نسبت‌ داده‌اند که‌ از آن‌ میان‌ الکواکب‌ الدرّیة فی‌ السیرة النوریه چاپ‌ شده‌ است‌. این‌ کتاب‌ با نام‌ الدر الثمین‌ فی‌ سیرة نورالدین‌ الشهید نیز مشهور بوده‌ و مؤلف‌ در آن‌ از کتاب‌هایی‌ چون‌ مرآة‌الزمان‌، الروضتین‌ فی‌ اخبار الدولتین‌، البدایة و النهایه، التاریخ‌ الباهر، الکامل‌ ابن‌اثیر و النوادر السلطانیه ابن‌شداد بهره‌ برده‌ است‌.
[۱۱] محمود زاید، مقدمه‌ بر الکواکب‌ الدریة (نک: ابن‌ قاضی‌ شهبه‌، ج۱، ص۶، بدرالدین‌ در همین‌ مآخذ).
این‌ کتاب‌ زندگی‌نامه نورالدین‌ محمد بن‌ زنگی‌ بن‌ آق‌ سنقر است‌ و به‌ ۷ باب‌ تقسیم‌ شده‌ است‌.
[۱۲] بدرالدین‌ محمد ابن‌قاضی‌ شهبه‌، الکواکب‌ الدریة، ص ۱۲-۱۳، به‌ کوشش‌ محمود زاید، بیروت‌، ۱۹۷۱م‌.
این‌ کتاب‌ به‌ کوشش‌ محمود زاید در بیروت‌ (۱۹۷۱م‌) چاپ‌ شده‌ است‌.

۲.۱ - آثار دیگر

آثار دیگر وی‌ عبارتند از:
ارشاد المحتاج‌ الی‌ توجیه‌ المنهاج‌، در فقه شافعی ‌ که‌ نسخه‌هایی‌ از آن‌ در جستربیتی‌، ریاض‌،
[۱۳] خیرالدین زرکلی‌، اعلام‌، ج۶، ص۵۸.
دارالکتب‌
[۱۴] سید، خطی‌، ج۱، ص۳۶.
و در چند جای‌ دیگر موجود است‌.
المواهب‌ السنیة فی‌ شرح‌ الاشنهیة، که‌ شرحی‌ است‌ بر کتاب‌ الکفایة فی‌ الفرائض‌ عبدالعزیز اشنهی‌ و نسخه‌هایی‌ از آن‌ در کتابخانه شماره ۲ شورا،
[۱۵] محمد تقی‌ دانش‌ پژوه‌، و بهاءالدین‌ علمی‌ انواری‌، ج۲، ص۲۱۲، فهرست‌ کتب‌ خطی‌ کتابخانه مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌، شماره‌ ۲، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
مکتبة الاوقاف‌ موصل‌،
[۱۶] سالم‌ عبدالرزاق‌احمد، فهرس‌ مخطوطات‌ مکتبة الاوقاف‌ العامة فی‌ الموصل‌، ج۳، ص۶۷، بغداد، ۱۳۹۶ق‌/۱۹۷۶م‌.
[۱۷] سالم‌ عبدالرزاق‌احمد، فهرس‌ مخطوطات‌ مکتبة الاوقاف‌ العامة فی‌ الموصل‌، ج۸، ص۲۵۴، بغداد، ۱۳۹۶ق‌/۱۹۷۶م‌.
ریاض‌، جامعه ملک‌ سعود نگهداری‌ می‌شود.
[۱۸] فهرس‌ مخطوطات‌ جامعة الملک‌ سعود، ریاض‌، ج۶، ص۳۱۸-۳۱۹، ۱۴۰۴ق‌/۱۹۸۴م‌.



۱. محمد سخاوی‌، الضوء اللامع‌، ج۷، ص۱۵۵، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۲. محمد سخاوی‌، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۱۵۶، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۳. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۱۶۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۴. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۱۷۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۵. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۲۲۴، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۶. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۲۹۵، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۷. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۸. عبدالقادر نعیمی‌، الدارس‌ فی‌ تاریخ‌ المدارس‌، ج۱، ص۳۳۹، به‌ کوشش‌ جعفر حسنی‌، دمشق‌، ۱۳۶۷ق‌/ ۱۹۸۴م‌.
۹. محمد سخاوی‌، الضوء اللامع‌، ج۷، ص۱۵۶، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۱۰. محمد سخاوی‌، الضوء اللامع‌، ج۷، ص۱۵۶، قاهره‌، ۱۳۵۵ق‌.    
۱۱. محمود زاید، مقدمه‌ بر الکواکب‌ الدریة (نک: ابن‌ قاضی‌ شهبه‌، ج۱، ص۶، بدرالدین‌ در همین‌ مآخذ).
۱۲. بدرالدین‌ محمد ابن‌قاضی‌ شهبه‌، الکواکب‌ الدریة، ص ۱۲-۱۳، به‌ کوشش‌ محمود زاید، بیروت‌، ۱۹۷۱م‌.
۱۳. خیرالدین زرکلی‌، اعلام‌، ج۶، ص۵۸.
۱۴. سید، خطی‌، ج۱، ص۳۶.
۱۵. محمد تقی‌ دانش‌ پژوه‌، و بهاءالدین‌ علمی‌ انواری‌، ج۲، ص۲۱۲، فهرست‌ کتب‌ خطی‌ کتابخانه مجلس‌ شورای‌ اسلامی‌، شماره‌ ۲، تهران‌، ۱۳۵۹ش‌.
۱۶. سالم‌ عبدالرزاق‌احمد، فهرس‌ مخطوطات‌ مکتبة الاوقاف‌ العامة فی‌ الموصل‌، ج۳، ص۶۷، بغداد، ۱۳۹۶ق‌/۱۹۷۶م‌.
۱۷. سالم‌ عبدالرزاق‌احمد، فهرس‌ مخطوطات‌ مکتبة الاوقاف‌ العامة فی‌ الموصل‌، ج۸، ص۲۵۴، بغداد، ۱۳۹۶ق‌/۱۹۷۶م‌.
۱۸. فهرس‌ مخطوطات‌ جامعة الملک‌ سعود، ریاض‌، ج۶، ص۳۱۸-۳۱۹، ۱۴۰۴ق‌/۱۹۸۴م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌قاضی شهبه»، ج۴، ص۱۶۲۷.    



جعبه ابزار