• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حرب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





حَرْب (به فتح حاء و سکون راء)، یکی از واژگان قرآن کریم به معنای جنگ است. این واژه در قرآن کریم دارای مشتقاتی مثل: مِحْراب (به کسر میم) به معنی مسجد است زیرا محل جنگ با نفس و شیطان و کفر است؛ و مَحاریب (به فتح میم) به معنی خانه‌های شریعت، قصرها و مساجد می‌باشد.



حَرْب به معنی جنگ است.


(فَاِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَاْذَنُوا بِحَرْبٍ‌ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ...) در اذن گذشت که هرگاه «اذن» با باء متعدی شود به معنی علم است معنی آیه این است: «یقین کنید به جنگ با خدا و رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) (اِنَّما جَزاءُ الَّذِینَ‌ یُحارِبُونَ‌ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ یَسْعَوْنَ فِی الْاَرْضِ فَساداً اَنْ یُقَتَّلُوا اَوْ یُصَلَّبُوا اَوْ تُقَطَّعَ اَیْدِیهِمْ وَ اَرْجُلُهُمْ مِنْ خِلافٍ اَوْ یُنْفَوْا مِنَ الْاَرْضِ...) «کسانی که با خدا و رسول محاربه می‌کنند و در زمین به فساد می‌کوشند سزایشان فقط این است که کشته شوند و یا بر دار شوند، یا یکی از دست‌ها و یکی از پاهایشان به عکس یکدیگر بریده شود، یا از آن سرزمین تبعید شوند.»


محارب در مکتب اهل بیت (علیه‌السّلام) کسی است که سلاح به دست گیرد و ناامنی ایجاد کند (یاغی) خواه در شهر باشد یا در خارج آن. امام باقر (علیه‌السّلام) و امام صادق (علیه‌السّلام) فرموده‌اند: «جزاء محارب به قدر استحقاق اوست پس اگر مرتکب قتل شده، کشته می‌شود و اگر قتل نفس کرده و مال هم گرفته است حدّ او کشتن و بر دار زدن است.» و اگر مال مردم را گرفته و قتل نفس نکرده است جزایش بریدن یک دست و یک پای است به عکس یکدیگر. و اگر فقط راه را ناامن کرده سزایش تبعید است، از آن شهر به شهر دیگر تبعید می‌شود تا توبه کند.» بقیّه مطلب در «صلب» دیده شود.


(فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی‌ الْمِحْرابِ‌) «ملائکه زکریّا را ندا کردند در حالی که او در محراب ایستاده نماز می‌خواند.» مجمع البیان گوید: محراب جای امام از مسجد است‌ و اصل آن به معنی بهترین محلّ مجلس است به مسجد نیز محراب گویند. گفته‌اند اصل آن از حرب است زیرا که در آنجا با شیطان محاربه می‌شود. راغب در ضمن چند وجه در این باره گوید: محراب مسجد را از آن محراب گویند که محل جنگ با شیطان و هوای نفس است.
به نظر نگارنده مراد از محراب در آیات شریفه تمام مسجد است نه فقط محراب آن و علّت این تسمیه همان جنگ با شیطان و نفس است در هر مسجد و غیر آن که نماز خوانده شد آن محل جای جنگ با نفس و شیطان و کفر است. داعی نداریم که به محراب مسجد اختصاص بدهیم اللّهم آنکه معنی محراب در اصل به معنی صدر مجلس باشد نه ماخوذ از حرب. ظهور آیات‌: (کُلَّما دَخَلَ عَلَیْها زَکَرِیَّا الْمِحْرابَ‌... فَنادَتْهُ الْمَلائِکَةُ وَ هُوَ قائِمٌ یُصَلِّی فِی‌ الْمِحْرابِ‌) (فَخَرَجَ عَلی‌ قَوْمِهِ مِنَ‌ الْمِحْرابِ‌) اِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرابَ‌ همه در مسجد است نه فقط محراب آن یعنی در معبد بر او وارد شد، در معبد نماز می‌خواند از معبد خارج شد، و از دیوار معبد بالا رفتند.
(یَعْمَلُونَ لَهُ ما یَشاءُ مِنْ‌ مَحارِیبَ‌ وَ تَماثِیلَ..) محاریب را مجمع البیان خانه‌های شریعت و به قولی قصرها و مساجد که در آنها عبادت می‌شد گفته است. ایضا از شاعری در وصف محبوبه‌اش نقل می‌کند:
رُبَّةَ مِحْرَابٍ‌ اِذَا جِئْتُهَا
لَمْ اَلْقَهَا اَوْ اَرْتَقِی سُلَّماً
«او صاحب کاخی بلند است چون بیایم ملاقاتش نکنم مگر آنکه با نردبان نزد او بالا روم.»
احتمال می‌دهم: کاخ را از آن جهت محراب گفته‌اند که شخص در آن محفوظ و مصون می‌شود چنانکه جنگ به او مصونیّت می‌دهد. مراد از محاریب در آیه شریفه معابد و یا کاخ‌ها است.


محراب که جمع آن محاریب است چهار بار در قرآن مجید آمده است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۱۱۴.    
۲. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۲۵.    
۳. طریحی نجفی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۳۸.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۲۷۹.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۱۱.    
۶. مائده/سوره۵، آیه۳۳.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۳۲۶.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۵۳۲.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۲۹۱.    
۱۰. فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۷، ص۱۸.    
۱۱. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ج۱، ص۱۶۷-۱۶۸.    
۱۲. آل عمران/سوره۳، آیه۳۹.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۲۸۳.    
۱۴. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، ص۲۲۵.    
۱۵. آل عمران/سوره۳، آیه۳۷-۳۸.    
۱۶. مریم/سوره۱۹، آیه۱۱.    
۱۷. ص/سوره۳۸، آیه۲۱.    
۱۸. سبا/سوره۳۴، آیه۱۳.    
۱۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۸، ص۲۰۲.    
۲۰. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۴۹.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۲۸۳.    
۲۲. ابن فارس، احمد، معجم مقائیس اللغة، ج۲، ص۴۸.    
۲۳. آل عمران/سوره۳، آیه۳۹.    
۲۴. آل عمران/سوره۳، آیه۳۷-۳۸.    
۲۵. ص/سوره۳۸، آیه۲۱.    
۲۶. مریم/سوره۱۹، آیه۱۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «حرب»، ج۲، ص۱۱۴-۱۱۶.    






جعبه ابزار