• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بأس (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




بَأْس (به فتح باء و سکون همزه) از واژگان قرآن کریم به معنای سختی و ناپسند است. از مشتقات این کلمه در قرآن کریم عبارتند از؛ بُؤْسٌ‌ و بَاْسَاءُ نیز همان معنای سختی و ناپسند را دارد و همچنین برای بَأْس معانی عذاب، خوف، قدرت و سختی جنگ آمده است. کلمه باساء چهار بار در قرآن مجید آمده و پیوسته معادل ضرّآء واقع شده است.



بَأْس به معنای سختی و ناپسند است. بُؤْسٌ‌ و بَاْسَاءُ نیز همان معنی را دارد. ایضا به معنی عذاب، خوف، قدرت و سختی جنگ آمده است. ناگفته نماند: جامع تمام معانی همان سختی و ناپسند است. عذاب، جنگ، خوف همه از مصادیق سختی و ناپسند هستند. بَاساءِ به معنی سختی است چنان‌که از مفردات نقل شده است. در قاموس آن را داهیه (واقعه هولناک) معنی کرده است. هر چه هست، آن به معنی سختی شدید است‌.


(وَ اللَّهُ اَشَدُّ بَاْساً وَ اَشَدُّ تَنْکِیلًا) (و خداوند قدرتش بيشتر، و مجازاتش دردناک‌تر است.) در این آیه به نظر می‌آید که مراد از بأس سختی و صلابت باشد یعنی خدا از حیث صلابت و عقوبت سخت‌تر است‌.
(فَلَوْ لا اِذْ جاءَهُمْ‌ بَاْسُنا تَضَرَّعُوا) (چرا هنگامى كه سختى و عذاب ما به آنان رسيد، تضرع نكردند و تسليم نشدند.) مراد از بأس در آیه قهرا عذاب است و آن از افراد سختی است که معنای اصلی کلمه است‌.
(وَ الصَّابِرِینَ فِی‌ الْبَاْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ‌ الْبَاْسِ‌) «و صبر کنندگان در سختی و ضرر شدید و در موقع جنگ» باس را در آیه، شدت جنگ و جنگ معنی کرده‌اند و با اصل معنی کاملا درست است.

۲.۱ - بأئس

بائس‌ در آیه‌ی‌ (وَ اَطْعِمُوا الْبائِسَ‌ الْفَقِیرَ) (و بينواى فقير را نيز اطعام نماييد.) کسی است که به او سختی رسیده است بنابر این، فقیر صفت بائس است، زیرا ممکن است بائس غیر فقیر باشد.
(بِعَذابٍ‌ بَئِیسٍ‌) یعنی «عذاب شدید.»

۲.۲ - بأساء

بَاساءِ به معنی سختی است. (وَ الصَّابِرِینَ فِی‌ الْبَاْساءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ حِینَ‌ الْبَاْسِ‌) یعنی «و صبر کنندگان در سختی و ضرر شدید و در موقع جنگ».
بیضاوی از ازهری نقل می‌کند: باساء در سختی‌هایی گفته می‌شود که خارج از بدن باشد مثل سختی در اموال و غیره و ضرّآء سختی است که به بدن رسد مثل مرض و زخم و غیره. صاحب المیزان ذیل آیه ۲۱۴ سوره بقره، نیز چنین گفته است. ولی در قاموس گوید: ضرّآء زمین‌گیری و سختی و نقص در اموال و نفوس است. به نظر می‌آید که قول ازهری صحیح‌تر است. تا میان آن دو فرق باشد.


کلمه باساء چهار بار در قرآن مجید آمده و پیوسته معادل ضرّآء واقع شده است.


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۱، ص۱۵۸.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۵۳.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ج۴، ص۵۰.    
۴. شرتونی، سعید، اقرب الموارد، ج۱، ص۱۴۱.    
۵. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۱۵۳.    
۶. فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۲، ص۱۹۹.    
۷. نساء/سوره۴، آیه۸۴.    
۸. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۹۱.    
۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۲۶.    
۱۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۳۶.    
۱۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۲۸.    
۱۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۵، ص۲۶۸.    
۱۳. انعام/سوره۶، آیه۴۳.    
۱۴. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۱۳۲.    
۱۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۷، ص۹۱.    
۱۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۷، ص۱۲۹.    
۱۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۴۶۶.    
۱۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۸، ص۸۸.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۲۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۳۱.    
۲۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۶۵۳.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۷.    
۲۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۸۳.    
۲۴. حج/سوره۲۲، آیه۲۸.    
۲۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن‌، ص۳۳۵.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۴، ص۳۷۱.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۴، ص۵۲۴.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۱۳۰.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۶، ص۲۰۶.    
۳۰. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۵.    
۳۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۸، ص۲۹۵.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۸، ص۳۸۵.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۴، ص۷۵۸.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۰، ص۹۶.    
۳۵. بقره/سوره۲، آیه۱۷۷.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱، ص۴۳۱.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱، ص۶۵۳.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱، ص۴۷۷.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲، ص۱۸۳.    
۴۰. بیضاوی، عبدالله، تفسیر البیضاوی، ج۱، ص۴۵۵.    
۴۱. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۱۵۹.    
۴۲. فیروزآبادی، مجدالدین، القاموس المحیط، ج۲، ص۷۵.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بأس»، ج۱، ص۱۵۸.    






جعبه ابزار