اولیاءالله (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اولیاء برگرفته از ماده ولی به معنای قرار گرفتن دو چیز در کنار یکدیگر است که هیچ گونه فاصله‌ای بین آن‌ها نباشد.
بدین جهت بر هرگونه قرابت دینی، اعتقادی، دوستی
و... اطلاق می‌شود.
در نتیجه اولیای الهی کسانی‌اند که میان آنان
و خداوند حجابی نیست
و مؤمن را از آن جهت ولی
خداوند گویند که مطیع اوامر
و نواهی او
و بهره مند از تمامی برکات معنوی، همانند
هدایت و توفیق و تایید
الهی و بهشت رضوان است.
در این مدخل از واژه «اولیاءالله» استفاده شده است.
مراد از اولیاء اللّه در
قرآن ، کسانی هستند که به درجه عالی
ایمان و عبودیت رسیده‌اند.
آنان کاملانی هستند که از
لباس بشریت بیرون آمده،
و از
قدس جبروت گذشته
و در قدس
لاهوت وارد شده‌اند
و آن‌ها
موحّدان حقیقی‌اند
و در
حدیث قدسی در مورد ایشان آمده‌است:اولیای مرا کسی جز من نمی‌شناسد.
البته این گروه نیز خود دارای مراتبی هستند، زیرا کمال
ولایت پایانی نداشته، مراتب اولیاء اللّه نامتناهی است.
برخی نیز ولیّ اللّه را کسی دانسته‌اند که
فرشته با او سخن گوید یا کارهای نیک به او
الهام شود.
رسیدن به درجه عالی ایمان
و عبودیت
و برخورداری از این مرتبه ولایت، موجب می‌شود انسان نوعی
ولایت تکوینی بر عالم پیدا کرده، بتواند در آن تصرّف کند، چنان که سرپرستی دیگر انسان‌ها
و‌تدبیر امور آنان را نیز خداوند به چنین انسان‌هایی واگذار می‌کند.
در
قرآن کریم لفظ اولیاء الله فقط در دو مورد به‌کار رفته‌است:در آیات ۶۲-۶۴
سوره یونس ،
برخی از ویژگی‌های اولیاء اللّه بیان شده
و در آیه۶
سوره جمعه خطاب به
یهودیان آمده‌است:اگر گمان می‌کنید تنها شما اولیای خدا هستید پس
مرگ را
آرزو کنید....
در برخی از
روایات عنوان اولیاءاللّه بر
اهل بیت (علیهم‌السلام)، پیروان ایشان
،
و ابرار تطبیق شد‌ه‌است.
ولایت در‌اندیشه امام خمینی از معانی گوناگونی برخوردار است. بنابر نظر ایشان، خلافت
و حقیقت
و ولایت علوی با حقیقت خلافت محمدی در نشئه امر
و خلق متحدند.
امام خمینی برای ولایت مراتبی قائل است که از ابتکارات ایشان می‌باشد، این مراتب عبارت‌اند از:
۱- ولایت فیض اقدس: این خلافت
و ولایت نخستین خلیفه
غیب الغیوب به شمار می‌آید
و نقش واسطه میان غیب مطلق
و اسماء را دارد.
۲- ولایت اسم اعظم: این ولایت نخستین چیزی است که از
فیض اقدس فیض را دریافت می‌کند. اسم الله به حسب
مقام تعین، مستجمع جمیع
صفات و اسماء و مظاهر است
و پیوند همه
اسماء و صفات از طریق اسم اعظم با فیض اقدس تحقق می‌یابند.
امام خمینی اسم اعظم را بر پیامبر خاتم
و خاندان معصوم او تطبیق می‌کند
و در تبیین سخن
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که فرمود:
«لَوْ لَا نَحْنُ مَا خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ» معتقد است این سخن بیانگر وساطت آن حضرات می‌باشد.
۳- ولایت فیض مقدس: به اعتقاد امام خمینی، ظهور حق‌تعالی در نشاه عینی
و پدید آمدن کثرات خلقی در خارج از
صقع ربوبی نیازمند واسطه‌ای است که آن همان فیض مقدس است از دیگر مراتب ولایت اولیاء الله، ولایت عقل کلی، ولایت عین ثابت انسان کامل
و ولایت در عالم خلقی می‌باشد یعنی انسان کامل با وجود عنصری خود که در نهایت اعتدال است، اجمالی است از تمامی مراتب هستی که در همین عالم ملک
و نشئه ظاهری بر همه مراتب قوس نزول احاطه علمی
و وجودی دارد.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۳۲۱، برگرفته از مقاله «اولیاءالله». •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.
