• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

انگیزه تاریخ‌نگاری شیعیان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تألیف نخستین کتاب‌های تاریخی و فقهی را به اصحاب نزدیک امامان شیعه و‌ به‌طور خاص به سده اول و روزگار نزدیک به امام علی علیه‌السلام نسبت می‌دهند
[۱] ابن ندیم، ج۱، ص۲۷۵.
[۲] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
[۳] محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۰۷، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
[۴] احمد بن علی نجاشی ، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی ، ص۶، چاپ موسی شبیری زنجانی ، قم ۱۴۰۷؛




آیات قرآن و تعالیم نبوی و رهنمودهای ائمه ، خصوصاً امام علی ، بیشترین تأثیر را در توجه اصحاب به تاریخ داشت و الگوبرداری از رفتارهای فردی و اجتماعی پیشوایان دین ، انگیزه روایت و تدوین و تألیف سیره آنان شد. اهل بیت علیهم‌السلام تعلیم و روایت سیره پیامبر اکرم را به منزله اسوه‌ای نیکو، با جدّیت دنبال می‌کردند.
[۵] محمد بن یوسف صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیرالعباد، ج۴، ص۲۰، ج ۴، چاپ ابراهیم ترزی و عبدالکریم عزباوی، قاهره ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.



سیره امام علی و سخنان آن حضرت نیز منبعی سرشار و الهام بخش گردید. توجه امام علی علیه‌السلام به تاریخ و نمود آن در سخنان حضرت، استمرار عنایت قرآن کریم به سرگذشت امت‌های پیشین است و آن حضرت، مانند قرآن، با دیدی انتقادی و با اهداف تعلیمی و تربیتی به تاریخ نگریسته و از این رهگذر به سیره انبیا ،
[۶] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
وضع ملت‌ها پیش از بعثت و عربِ روزگار جاهلیت ،
[۷] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۸] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۹] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۰] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۱] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
سیره پیامبر اسلام
[۱۲] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۳] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۴] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۵] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
و سیره شخصی و نیز رویدادهای پس از پیامبر اسلام
[۱۶] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
[۱۷] علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
پرداخته است.


همین توجه به تاریخ انبیا و سیره پیامبر سرمشق و سرچشمه تاریخ نگاری شیعیان شد. افزون بر این، سیره امام علی و اهل بیت علیهم‌السلام، به منزله جانشینان بر حق پیامبر و نمایندگان اسلام راستین موضوع تألیفات و تک نگاریهای بسیار گردید.


هدف از تألیف چنین آثاری، از یک سو مبارزه با انحراف‌ها و بدعت‌ها و از سوی دیگر ارائه اسلام از منظر اهل بیت بود.


موضوعات این کتاب‌ها، که بسیاری از آن‌ها به دلایل سیاسی و فرقه‌ای از بین رفته، اینهاست: سیره و مغازی پیامبر اکرم و ابعاد شخصیت و خصایص آن حضرت، سقیفه ، ردّه، شورا، اخبار فاطمه سلام‌اللّه‌علیها، مقتل عثمان ، سیره علی علیه‌السلام و جنگ‌های دوران خلافت ایشان و قضاوت‌ها و مقتل آن حضرت، واقعه حکمیت ، مقتل امام حسین علیه‌السلام، سیره صحابه پیامبر و صحابه حضرت علی مانند سلمان و ابوذر و حُجر بن عدی ، بنی امیه و مَثالب آنان، قیام توابین ، قیام مختار ، قیامها و مَقاتل علویان مانند زید بن علی و یحیی بن زید .


(۱) ابن ندیم.
(۲) محمد بن حسن طوسی، الفهرست، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
(۳) محمد بن یوسف صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیرالعباد، ج ۴، چاپ ابراهیم ترزی و عبدالکریم عزباوی، قاهره ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
(۴) علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
(۵) احمد بن علی نجاشی ، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی ، چاپ موسی شبیری زنجانی ، قم ۱۴۰۷.


۱. ابن ندیم، ج۱، ص۲۷۵.
۲. محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۳۸، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۳. محمد بن حسن طوسی، الفهرست، ج۱، ص۱۰۷، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف ۱۳۵۶/ ۱۹۳۷، چاپ افست قم ۱۳۵۱ش.
۴. احمد بن علی نجاشی ، فهرست اسامی مصنّفی الشیعة المشتهر ب رجال النجاشی ، ص۶، چاپ موسی شبیری زنجانی ، قم ۱۴۰۷؛
۵. محمد بن یوسف صالحی شامی، سبل الهدی و الرشاد فی سیرة خیرالعباد، ج۴، ص۲۰، ج ۴، چاپ ابراهیم ترزی و عبدالکریم عزباوی، قاهره ۱۴۱۱/ ۱۹۹۰.
۶. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۷. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۸. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۹. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۰. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۱. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۲. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۳. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۴. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۵. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۶. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.
۱۷. علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، نهج البلاغه، ترجمه جعفر شهیدی، تهران ۱۳۷۱ش.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «تاریخ نگاری»، شماره۳۰۵۷.    


رده‌های این صفحه : تاریخ اسلام




جعبه ابزار