انسان، مخاطب اصلى قرآن كريم و محورى‌ترين موضوع اين كتاب است؛ ازاين‌رو دامنه مباحث مربوط به انسان در قرآن بسيار گسترده است و بسيارى از موضوعات فرعى آن هم، مدخلى مستقلّ است؛ بدين جهت براى پرهيز از آميختگى اطّلاعات و تكرار آنها، محدوديّت‌هايى اعمال، و در اين عنوان آیاتی معرفی می‌شوند که در آنها از واژه‌هاى «انسان»، «بشر»، «ناس» و آن دسته از آيات كه به صورت مستقيم به انسان‌شناسى مربوط بوده، استفاده شده است. موضوعات فرعی انسان که در عناوین و موضوعات مستقل مطرح شده‌اند عبارتند از: آرامش انسان
در هر لحظه و آنی، شانی دارد و تنها بر انسان کامل که مظهر جامع اوست با تمام شئون تجلی می‌کند؛ زیرا هر یک از موجودات از عوالم هستی مظهر اسم خاصی هستند که ربشان بر آنها تجلی کرده است.
به اعتقاد ایشان منزلت انسان از حیث مقام جمعی، جامع جلال و جمال، ظهور و بطون، اول و آخر است که از جهت احدیت جمع بودن، نسبت به اسمای الهی مظهر احدیت و اعتبار مقام کثرتتفصیلی از حقایق، مظهر حضرت واحدیت است.
امام خمینی آیه امانت را ناظر به جامعیت انسان می‌داند؛ زیرا منزلت انسان قابلیت پذیرش و حمل این حقیقت اطلاقی در نشاه عینی را دارد، زیرا آسمان و زمین و سایر موجودات حتی عقول، محدود و مقید هستند و شیء محدود و مقید توانایی حمل امانت الهی را ندارد؛ در حالی که انسان به لحاظ نشاه عینی نمی‌تواند از عقل اول نیز بالاتر رود.
ناظر و مشیر به مقام بی مقامی انسان دارد پس انسان به لحاظ دو ویژگی ظلوم و جهول، قابلیت استعداد و پذیرش و حمل امانت الهی را پیدا می‌کند. هر چند امام خمینی، امانت الهی را بر فیض مقدس، تطبیق داده است ولی با توجه به منزلت انسان باید آن را در مقام واحدیت و بلکه بالاتر یعنی مقام «او ادنی» جستجو کرد.
