• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

انجیل (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





‌إنْجیل (به کسر همزه و سکون نون) از واژگان قرآن کریم به معنای مژده و بشارت است.



إنْجیل‌ كتابى بود كه به حضرت عيسى (عليه‌السّلام) نازل شد و آن به تصريح‌ هاکس در قاموس، لفظ یونانی است به معنی مژده و بشارت بعضی آن را عربی دانسته‌اند
[۴] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «نجس».
ولی المنار عربی بودن این لفظ را انکار کرده است.


انجیل دوازده بار در قرآن مجید در شش سوره نقل شده است [و قرآن درباره انجیل چنین گفته است].
۱. انجیل مانند تورات و قرآن کتاب آسمانی است که بر عیسی (علیه‌السّلام) نازل شده بود (نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ وَ اَنْزَلَ التَّوْراةَ وَ الْاِنْجِیلَ‌ مِنْ قَبْلُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ اَنْزَلَ الْفُرْقانَ‌)(كتاب را بحق بر تو نازل كرد، كه با نشانه‌هاى كتب پيشين، هماهنگ است؛ و «تورات» و «انجيل» را• پيش از آن، براى هدايت مردم فرستاد؛ و همچنين قرآن، كتاب جدا كننده حق از باطل را نازل كرد) (وَ ما اُنْزِلَتِ التَّوْراةُ وَ الْاِنْجِیلُ‌ اِلَّا مِنْ بَعْدِهِ‌) (تورات و انجيل، بعد از او نازل شده است)
۲. در انجیل احکام وجود داشته است‌ (وَ لْیَحْکُمْ اَهْلُ‌ الْاِنْجِیلِ‌ بِما اَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ..) (اهل انجيل و پيروان مسيح نيز بايد مطابق آنچه خداوند در آن نازل كرده حكم كنند)
۳. در انجیل از آمدن حضرت رسول (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) خبر داده شده بود چنانکه فرموده‌ (الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْاُمِّیَّ الَّذِی یَجِدُونَهُ مَکْتُوباً عِنْدَهُمْ فِی التَّوْراةِ وَ الْاِنْجِیلِ‌..) (همان كسانى كه از فرستاده خدا، پيامبرِ «امّى» و درس نخوانده پيروى مى‌كنند؛ پيامبرى كه صفاتش را، در تورات و انجيلى كه به صورت مكتوب نزدشان است، مى‌يابند)
این مطلب در «حمد» مشروحا بیان گردید ایضا آیه‌ (وَ مُبَشِّراً بِرَسُولٍ یَاْتِی مِنْ بَعْدِی اسْمُهُ اَحْمَدُ..) (و بشارت‌دهنده به پيامبرى كه بعد از من مى‌آيد و نام او احمد است) که حکایت قول عیسی (علیه‌السّلام) است.
۴. از دو آیه زیر چند مطلب بدست میاید: وَ آتَیْناهُ‌ الْاِنْجِیلَ‌ فِیهِ هُدیً وَ نُورٌ وَ مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ التَّوْراةِ وَ هُدیً وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ. وَ لْیَحْکُمْ اَهْلُ‌ الْاِنْجِیلِ‌ بِما اَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ وَ مَنْ لَمْ یَحْکُمْ بِما اَنْزَلَ اللَّهُ فَاُولئِکَ هُمُ الْفاسِقُونَ‌ (و انجيل را به او داديم كه در آن، هدایت و نورى بود؛ و تورات را، كه قبل از آن بود، تصديق مى‌كرد؛ و هدايت و موعظه‌اى براى پرهيزگاران بود• اهل انجيل و پيروان مسيح نيز بايد مطابق آنچه خداوند در آن نازل كرده حکم كنند. و كسانى كه بر طبق آنچه خدا نازل كرده حكم نمى‌كنند، فاسقند)
میشود گفت: مراد از «(هُدیً)» در اوّل آیه اعتقادات حق و از «(نُورٌ)» احکام و از «(هُدیً)» در ذیل آیه موضوعات تقوائی و اخلاقی است که پشت سرش‌ (وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ‌) آمده است ایضا جمله‌ (وَ لْیَحْکُمْ اَهْلُ‌ الْاِنْجِیلِ‌ بِما اَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِ‌) دالّ بر آنست که انجیل حاوی بعضی از احکام بوده است.
پس باید گفت: اوّلا انجیل دارای مقداری احکام و معارف دینی و موعظه بوده است. ثانیا انجیل وجود تورات و حقانیت آنرا تصدیق کرده است. (مُصَدِّقاً لِما بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ التَّوْراةِ) ثالثا عیسی (علیه‌السّلام) یک انجیل داشته نه چهار انجیل. و چون این چهار انجیل در موقع نزول قرآن وجود داشته‌اند قرآن با انکار چهار بودن آنها باز تصدیق دارد که مقداری از آنچه به عیسی (علیه‌السّلام) نازل شده در ضمن آن چهار انجیل هست.
و از آیه‌ (وَ لِاُحِلَّ لَکُمْ بَعْضَ الَّذِی حُرِّمَ عَلَیْکُمْ...) (تا پاره‌اى از چيزهايى را كه بر اثر ظلم و گناه، بر شما حرام شده، (مانند گوشت بعضى از حيوانات) حلال كنم) که خطاب به بنی اسرائیل است بدست می‌اید که بنی اسرائیل با وجود انجیل لازم بود به تورات عمل کنند که در صورت احلال بعض محرّمات لازم بود بقیّه را همچنان حرام دانسته و ترک نمایند و از اینجا می‌شود گفت: که انجیل تتمّه و مکمّل تورات بوده نه ناسخ آن.
و از آیه‌ (وَ مِنَ الَّذِینَ قالُوا اِنَّا نَصاری‌ اَخَذْنا مِیثاقَهُمْ فَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُکِّرُوا بِهِ..) (و از كسانى كه مى‌گفتند: «ما نصرانی و ياور مسيح هستيم» نيز پيمان گرفتيم؛ ولى آنها بخش مهمّى از آنچه را به آنان تذكر داده شده بود به دست فراموشى سپردند) روشن می‌شود که مقداری از انجیل از بین رفته است و آنرا فراموش کرده‌اند و نیز آیه‌ (یا اَهْلَ الْکِتابِ قَدْ جاءَکُمْ رَسُولُنا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیراً مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتابِ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثِیرٍ..) (اى اهل کتاب! فرستاده ما، به سوى شما آمد، در حالى كه بسيارى از حقايق كتاب آسمانى را كه شما كتمان مى‌كرديد روشن مى‌سازد؛ و از بسيارى از آن، كه در اين زمان مصلحت نيست، صرف نظر مى‌نمايد) نشان می‌دهد که مقداری از انجیل را مخفی می‌کردند زیرا آیات ما قبل نشان می‌دهد که خطاب‌ (یا اَهْلَ الْکِتابِ‌) شامل یهود و نصاری است.


گفتیم که قرآن مجید وجود یک انجیل را قبول می‌کند و اناجیل چهار گانه که فعلا مورد تصدیق نصاری است از نظر قرآن قابل قبول نیست ولی در اینکه مقداری از کلمات انجیل اصلی در آنهاست مورد تایید قرآن مجید می‌باشد، نصاری انجیل برنابا را تصدیق ندارند و از قدیم خواندن آنرا تحریم کرده‌اند که آن موضوع صلب مسیح، فدا بودن او از طرف گناهکاران و خرافات دیگر را از بین می‌برد و دکّان غفران گناه به دست پاپها و غیره را تخته می‌کند.
اناجیل چهار گانه عبارت‌اند از:
انجیل متی، انجیل مرقس، انجیل لوقا و انجیل یوحنّا.

۳.۱ - انجیل متی‌

هاکس در کتاب قاموس مقدّس ذیل لفظ «متّی» او را از شاگردان مسیح (علیه‌السّلام) می‌داند و گوید: زمان تصنیف انجیل او معلوم نیست ولی همه تصدیق دارند که پیش از اناجیل دیگر انتشار یافت برخی بر آنند که در سال ۳۸ میلادی و بعضی بر اینکه ما بین سال ۵۰ و ۶۰ تصنیف شد.
[۲۴] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «متّی».

ولی در ذیل لفظ «انجیل» می‌گوید: برای اظهار و بیان آنکه کدام یک از اناجیل زودتر نوشته شده رشته عقاید محکم باینجا می‌کشد که انجیل مرقس زودتر از همه نوشته شد و ظن قوی است که استناد او اطلاعات پطرس رسول بود پس از آن متّی و لوقا نوشته شدند، متّی در نوشتن انجیل خود انجیل مرقس و یک نسخه دیگری از گفته‌های مسیح را که شاید خودش تهیّه کرده بود ... منبع اطلاعات خود قرار داد.
[۲۵] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «انجیل».

هاکس آنگاه می‌گوید: منکرین مسیح در قدیم الایام می‌گفتند که اناجیل چون سی سال یا بیشتر بعد از صعود مسیح نوشته شدند دارای صحت و اعتباری نیستند. آنگاه این سخن را ردّ می‌کند که: خیلی از محتویات اناجیل سال‌ها قبل از آنکه انجیلی نوشته شود به رشته تحریر در آمده بودند.
[۲۶] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «انجیل».

راجع به شخصیّت متّی در ذیل همین کلمه پس از ذکر آنکه از شاگردان مسیح و ملازم او بود می‌گوید پس از عیسی (علیه‌السّلام) از حیات و خدمت وی اطلاعی نداریم به قولی در «کوش» موعظه‌ی کرده و در آنجا شهید شده است و به قولی در «یهودیّه» به خدمت مشغول بود که یهود سنگسارش کردند. متّی خودش در انجیل خود باب نهم بند نهم می‌گوید: عیسی مردی را که متّی نام داشت دید به باجگاه (یعنی محل وصول عوارض) نشسته به او گفت: از من پیروی کن او در حال برخاسته از عقب عیسی روانه شد.
[۲۷] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «متّی».

بلاغی در الرحلة المدرسیّه‌ به استناد این گفته فرموده: که متّی در محلّ وصول عوارض از طرف یونانیان مامور وصول عوارض بود که از شغلش دست کشیده پیروی عیسی نمود.
وجدی در دائرة المعارف ذیل لغت انجیل گفته: انجیل متّی قدیمترین انجیلی است که سی سال پس از عیسی (علیه‌السّلام) در اورشلیم به لغت عبری نوشته شده است.
[۲۹] وجدی، محمدفرید، دائرة المعارف، ذیل لغت «انجیل».


۳.۲ - انجیل مرقس‌

در گذشته از‌ هاکس نقل شد که انجیل مرقس پیش از انجیل متّی نوشته شده ولی محققین آنرا قبول ندارند،
[۳۰] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس.
وجدی در دائرة المعارف می‌گوید: انجیل مرقس در حوالی ۶۶ میلادی در روم بعد از انجیل متّی بزبان یونانی نوشته شد.
[۳۱] وجدی، محمدفرید، دائرة المعارف، ذیل لغت «انجیل».

نام اصلی مرقس یوحنا است که لقبش مرقس بود چنانکه در کتاب اعمال رسولان باب دوازدهم نقل شده‌
[۳۲] انجیل، عهد جدید، اعمال رسولان.
هاکس گوید: مرقس خویش و شاگرد بارنابا بود در سفر و عبور از «قبرس» به «پرچه پمفولیّه» رفیق و مصاحب پولس و بارنابا بود و از آنجا بدون رضایت پولس آنها را گذاشته به اورشلیم مراجعت نمود. او پسر مریم نامی است که حواریّون در خانه او در اورشلیم جمع می‌شدند و احتمال می‌رود که در آنجا عقائد مسیحیّه را از پطرس تعلیم یافته باشد لذا پطرس او را فرزند خطاب می‌کرد... مورّخین سلف اتفاق دارند که هر چند مرقس از حواریّون نبوده ولی انجیل خود را در تحت توجّه پطرس تصنیف نمود...
[۳۳] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، مادّه «مرقس».

در المیزان از قصص الانبیاء عبدالوهاب نجّار نقل کرده که مرقس انجیل خویش را به امر پطرس نوشت و به الوهیّت مسیح عقیده نداشت.
علی هذا مرقس از شاگردان حضرت عیسی (علیه‌السّلام) نبوده است.

۳.۳ - انجیل لوقا

لوقا نه از حواریون بود و نه‌ عیسی (علیه‌السّلام) را دیده بود و نصرانیت را از پولس فرا گرفت، پولس در ابتدا یهودی متعصّبی بود که نصاری را اذیت می‌کرد و در کارشان اخلال می‌نمود، ناگاه بطور بی‌سابقه تغییر عقیده داد و گفت: در حالت بیهوشی مسیح مرا لمس کرد و از اسائه ادب نسبت به پیروانش ملامت و منع نمود و من به مسیح ایمان آوردم و مرا مامور کرد تا در ترویج انجیل بکوشم.
پولس همان است که ارکان مسیحیّت فعلی را محکم کرد و گفت: «ایمان به مسیح در نجات انسان کافی است و احتیاج به عمل نیست» و پولس بود که گوشت خوک و میته را بر نصاری حلال کرد و از ختنه و از بسیار چیزها که در تورات بود نهی کرد با آنکه تورات مورد تصدیق انجیل بود و جز اشیاء معدودی از محرّمات تورات را حلال نکرد.
لوقا انجیل خویش را بعد از مرقس و پس از مرگ پطرس و پولس نوشت و خودش تصریح می‌کند که انجیلش کتاب الهامی نیست زیرا در ابتداء انجیل خطاب به «تیوفلس» که یکی از اشراف یونان بود چنین می‌گوید: از آنجا که بسیاری از مردم شروع به تالیف کردند راجع به آنچه در نزد ما بود، من نیز چنان مصلحت دیدم که همه را به ترتیب به تو بنویسم‌ ای تیوفلس عزیز. آنگاه شروع به حکایت می‌کند.
[۳۶] کتاب مقدّس، مادّه «لوقا و پولس».


۳.۴ - انجیل یوحنا

یوحنّا در انجیل خود به الوهیّت مسیح (نعوذ‌باللّه) بیشتر متعرّض شده‌ هاکس ذیل لغت «انجیل» می‌نویسد: انجیل یوحنّا مطلب الوهیّت مسیح را بیش از سائرین متعرّض شده و مقاومتی را که فریسیان نسبت به مسیح می‌نمودند. و فقره احیاء ایلعاذر را به تفصیل مذکور می‌دارد.
[۴۱] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لغت «انجیل».

در المیزان از قصص الانبیاء عبدالوهاب نجّار از «جرجیس زدین لبنانی» نقل شده: که چون «شیرینطوس» و «ابیسون» و پیروان آنها مسیح را انسان مخلوق می‌دانستند که وجودش پس از مادرش می‌باشد لذا اسقفهای آسیا و دیگران در سال ۹۶ میلادی نزد یوحنّا جمع شده و از وی خواستند که برای آنها انجیلی بنویسد که دیگران ننوشته‌اند و در آن الوهیّت مسیح را به نوع خاصّی بیان دارد یوحنّا نتوانست از مسئول آنها سرپیچی کند (تمام شد).بدین طریق یوحنّا در نوشتن الوهیّت عیسی (علیه‌السّلام) تحت تاثیر دیگران واقع شده است.
بقولی: یوحنّا صاحب انجیل از شاگردان عیسی (علیه‌السّلام) است در انجیل متّی باب چهارم هست که یوحنّا و برادرش یعقوب با پدر خویش «زبدی» دام صیّادی خود را اصلاح می‌نمودند، عیسی آندو را بسوی خویش خواند در حال، کشتی و پدر خویش را رها کرده از پی عیسی روان شدند.
[۴۴] انجیل متّی، باب چهارم.
این مطلب در انجیل مرقس باب اوّل نیز نقل گردیده است
[۴۵] انجیل مرقس، باب اوّل.
و در انجیل لوقا باب پنجم گفته که یوحنّا و برادرش شریک شمعون پطرس در صید ماهی بودند.
[۴۶] انجیل لوقا، باب پنجم.

بنا بر عقیده دیگران یوحنّائی که انجیل را نوشته غیر از یوحنّای حواری است مستر‌ هاکس در قاموس خود ذیل مادّه یوحنّا می‌نویسد: در قرن اخیر بعضی از نقّادین عقیده پیدا کردند که انجیل یوحنّا در اوائل قرن دوّم نوشته شده و نیز معتقداند که مؤلّف یوحنّای رسول نبوده بلکه یوحنّای دیگری موسوم به یوحنّای شیخ آنرا نوشته است آنگاه گوید: بعضی از مسیحیان حقیقی دارای این عقیده‌اند ولی اکثر نصاری آنرا نوشته یوحنّای رسول می‌دانند.
[۴۷] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل مادّه «یوحنّا».

کوتاه سخن آنکه انجیل واقعی عیسی (علیه‌السّلام) از بین رفته و اناجیل فعلی پس از آن حضرت بعضی بوسیله شاگردان و بعضی بوسیله دیگران نوشته شده و قدیمترین آنها که انجیل متّی‌ باشد چنانکه گفته شد در سال ۳۸ یا بین سال ۵۰ و ۶۰ میلادی نوشته شده است. در المیزان از کتاب میزان الحق نقل شده که محقّقین قدیم و جدید مسیحیان عقیده دارند که نسخه اصلی انجیل متّی به زبان عبری نوشته شده بود سپس به یونانی و غیره ترجمه شده و امّا نسخه اصلی مفقود شده و حال ترجمه و مترجم معلوم نیست.
[۵۰] فخر الاسلام، محمدصادق، انیس الاعلام.

هاکس در قاموس ذیل «متّی» مطلب را به جائی نمی‌رساند و فقط نقل اختلاف می‌کند و خود متمایل به یونانی بودن اصل آن می‌باشد.
[۵۱] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «متّی».

گذشته از اینها گفته‌اند در قرن اوّل و دوّم میلادی اناجیل بسیاری نوشته شد که شماره آنها از صد گذشت آنگاه به دستور پاپ داماسیوس اناجیل چهارگانه فعلی که موافق با تعلیم کلیسا بود انتخاب و بقیه تحریم شدند از جمله اناجیلی که کلیسا تحریم کرد انجیل «برنابا» بود که با عقیده قرآن مجید درباره عیسی تطابق داشت.


اناجیل فعلی به قوانین و احکام توجهی نکرده و مجموع احکام آن چند ماده از این قبیل است:
۱. شخص باید به گرفتن یک زن اکتفا کند.
۲. کسی که همسر خود را طلاق گوید دیگر نباید زن بگیرد.
۳. زن مطلّقه نباید شوهر کند.
۴. طلاق جز به علت زنا جایز نیست.
[۵۴] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس ماده طلاق.
[۵۵] انجیل متّی، باب ۵ و ۱۹.



انجیل برنابا همان است که پاپ جلاسیوس اوّل که در سال ۴۶۲ میلادی بر تخت پاپی جلوس کرد غیر از اناجیل چهارگانه از جمله خواندن انجیل «برنابا» را تحریم نمود، علت این‌ امر آن بود که انجیل برنابا مخالف تعالیم اناجیل چهارگانه بود و با اغراض سیاسی پاپها و صلب مسیح و غفران گناه بوسیله کشیشان جور در نمی‌امد و قصص مسیح را تا حدّی راست بیان کرده و به آمدن رسول خدا (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) صریحا بشارت داده بود.
هاکس در قاموس خود ذیل «برنابا» با آنکه از او بسیار تمجید کرده گوید: انجیل او را یک نفر مسلمان به زبان ایتالیائی نوشته که برساند کتاب مقدس تحریف یافته است.‌
[۵۶] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «برنابا».
هاکس حق دارد که این انجیل را قبول نکند زیرا در صورت قبول کردن باید از اناجیل چهارگانه دست کشیده و مسیحیّت کنونی را ترک کند.
انجیل برنابا قرنها ناپدید بود تا در قرن ۱۶ میلادی اسقفی بنام «فرامرینو» یک نسخه از آنرا که به زبان ایتالیائی بود در کتابخانه پاپ «اسکوتس» پنجم بدست آورد و در آستین خود پنهان کرد و در فرصت‌های مناسب آنرا به دقت مطالعه کرد و در پرتو آن به اسلام هدایت یافت و در اوائل قرن ۱۸ میلادی نیز یک نسخه اسپانیولی از این انجیل بدست آمد و پس از آن به توسط دکتر «منکهوس» به زبان انگلیسی ترجمه شد، در سال ۱۹۰۸ شخصی بنام دکتر خلیل سعادت آنرا به زبان عربی ترجمه کرد و در این اواخر علّامه معظّم حیدر قلی‌خان سردار کابلی آن را به فارسی ترجمه کردند و آن ترجمه در کرمانشاه به چاپ رسید، پس از انتشار این ترجمه معلوم شد که علت آنکه کشیشان با شدت هر چه تمامتر با این انجیل مبارزه می‌کرده و می‌کنند این است که در آن کتاب مکرّرا و صریحا به آمدن پیغمبر اسلام بشارت داده شده و به علاوه تصریح کرده است که عیسی بدار آویخته نشده بلکه یهودای اسخریوطی بجای او اشتباها بدار آویخته و کشته شده است بدیهی است که هر گاه این انجیل از ابتداء منتشر می‌شد و بدست مردم می‌رسید، دکّان گناه بخشیدن و بهشت فروختن کشیشان را می‌بست و ایشان را از منافع‌ سرشار... محروم و ممنوع می‌ساخت زیرا همه این تشریفات بر اساس مسئله فداء و مصلوب شدن مسیح استوار است و انجیل برنابا این خرافت را از بن انکار کرده است لذا کلیسا این انجیل را غیر قانونی اعلام کرد و پاپها در طیّ پیام‌های مؤکّد خود مسیحیان را از خواندن آن منع کردند.
[۵۷] بلاغی، محمدجواد، فرهنگ قصص قرآن، ماده انجیل.
[۵۹] انجیل برنابا، ت مرتضی فهیم، مقدّمه.

نگارنده گوید: یکی از نکات حساس انجیل برنابا آنست که در فصل‌های متعدّد به آمدن حضرت رسول (صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) تصریح می‌کند. و نیز صلب عیسی (علیه‌السّلام) را انکار می‌کند و گوید: خود شاهد جریان بودم که یهودا را بجای عیسی بدار زدند ولی مثلا در فصل ۱۵ دارد که عیسی آب را به شراب تبدیل کرد و به مجلس شراب آمد و نیز یوسف نامی را شوهر مریم می‌نویسد ولی قبل از زناشوئی دانست که از غیب حامله است به او دست نزد.
در تفسیر المیزان فرموده: بعضی قائلند بر اینکه در تاریخ دو نفر مسیح وجود داشته است: مسیح غیر مصلوب و مسیح مصلوب و فاصله زمانی بین این دو بیشتر از پانصد سال بوده است و تاریخ میلادی که در موقع نوشتن این کتاب ۱۹۷۵ می‌باشد به هیچ یک از دو مسیح تطبیق نمی‌کند بلکه مسیح غیر مصلوب بیشتر از ۲۵۰ سال پیش از این تاریخ است و در حدود ۶۰ سال زندگی کرده و مسیح مصلوب بیشتر از ۲۹۰ سال بعد از این تاریخ است و در حدود ۳۳ سال زندگی کرده است.
هاکس در قاموس خود در مادّه مسیح ولادت آن حضرت را چهار سال‌ پیش از تاریخ میلادی گفته است.
[۶۲] هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس.
میلادی فعلی.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۷، ص۱۵.    
۲. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱، ص۱۵۷.    
۳. فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۴۷۸.    
۴. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «نجس».
۵. رشیدرضا، محمد، تفسیر المنار، ج۳، ص۱۳۲.    
۶. آل عمران/سوره۳، آیه۳-۴.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۰.    
۸. آل عمران/سوره۳، آیه۶۵.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۸.    
۱۰. مائده/سوره۵، آیه۴۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱۶.    
۱۲. اعراف/سوره۷، آیه۱۵۷.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۷۰.    
۱۴. صف/سوره۶۱، آیه۶.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۲.    
۱۶. مائده/سوره۵، آیه۴۶-۴۷.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱۶.    
۱۸. آل عمران/سوره۳، آیه۵۰.    
۱۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۶.    
۲۰. مائده/سوره۵، آیه۱۴.    
۲۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱۰.    
۲۲. مائده/سوره۵، آیه۱۵.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱۰.    
۲۴. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «متّی».
۲۵. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «انجیل».
۲۶. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «انجیل».
۲۷. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لفظ «متّی».
۲۸. بلاغی، محمدجواد، الرحلة المدرسیّة، ج۱ ص۱۲۵.    
۲۹. وجدی، محمدفرید، دائرة المعارف، ذیل لغت «انجیل».
۳۰. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس.
۳۱. وجدی، محمدفرید، دائرة المعارف، ذیل لغت «انجیل».
۳۲. انجیل، عهد جدید، اعمال رسولان.
۳۳. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، مادّه «مرقس».
۳۴. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۱.    
۳۵. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۸۷.    
۳۶. کتاب مقدّس، مادّه «لوقا و پولس».
۳۷. بلاغی، محمدجواد، الرحلة المدرسیّة، ج۱ ص۲۱۲، باب احوال پولس.    
۳۸. بلاغی، محمدجواد، الرحلة المدرسیّة، ج۱ ص۱۲۹، فصل «من هو لوقا» و انجیل لوقا باب اوّل.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۲.    
۴۰. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۸۸.    
۴۱. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل لغت «انجیل».
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۲.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۸۹.    
۴۴. انجیل متّی، باب چهارم.
۴۵. انجیل مرقس، باب اوّل.
۴۶. انجیل لوقا، باب پنجم.
۴۷. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل مادّه «یوحنّا».
۴۸. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۱.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۸۷.    
۵۰. فخر الاسلام، محمدصادق، انیس الاعلام.
۵۱. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «متّی».
۵۲. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۴.    
۵۳. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۹۱.    
۵۴. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس ماده طلاق.
۵۵. انجیل متّی، باب ۵ و ۱۹.
۵۶. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس، ذیل «برنابا».
۵۷. بلاغی، محمدجواد، فرهنگ قصص قرآن، ماده انجیل.
۵۸. بلاغی، محمدجواد، الرحلة المدرسیّة، ج۱، ص۲۱۴، فصل احوال برنابا- انجیل برنابا.    
۵۹. انجیل برنابا، ت مرتضی فهیم، مقدّمه.
۶۰. طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان، ج۳، ص۳۱۴.    
۶۱. طباطبایی، سید محمدحسین، ترجمه المیزان، ج۳، ص۴۹۱.    
۶۲. هاکس، جیمز، قاموس کتاب مقدس.



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «انجیل»، ج۷، ص۱۵-۲۵.    






جعبه ابزار