امکان حشر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آفرینش بشر در
زمین، دلیل بر امکان
حشر و اجتماع آنها در
قیامت است.
وهو الذی ذراکم فی الارض والیه تحشرون.(و او کسی است که شما را در زمین آفرید؛ و به سوی او محشور می‌شوید!)
راغب می‌گوید: کلمه" ذرء" به معنای ایجاد
خدا است موجوداتی را که هستی بخشیده. وقتی می‌گویند: " ذرء الله الخلق" معنایش این است که خدا اشخاص و افراد موجودات را ایجاد فرمود
و در باره کلمه" حشر" گفته: حشر به معنای بیرون کردن، و از جای کندن جماعتی است برای
جنگ و امثال آن
پس، معنای آیه این می‌شود که: خدای تعالی به این منظور شما را دارای
حس و
عقل کرده و هستی شما را در
زمین ایجاد نموده- و یا بگو: هستی شما را متعلق به زمین کرد- تا دوباره شما را جمع نموده و به لقاء خود بازگشت دهد.
قل هو الذی ذراکم فی الارض والیه تحشرون.(بگو: «او کسی است که شما را در زمین آفرید و به سوی او محشور می‌شوید!»)
آفرینش آسمانها،
زمین و
جنبندگان، دلیل
قدرت خداوند بر حشر، در
قیامت است.
ومن ءایـته خلق السمـوت والارض وما بث فیهما من دابة وهو علی جمعهم اذا یشاء قدیر.(و از آیات اوست آفرینش آسمانها و زمین و آنچه از
جنبندگان در آنها منتشر نموده؛ و او هرگاه بخواهد بر جمع آنها تواناست!)
(مقصود از «جمعهم»، جمع و حشر برای جزا است. )
در اینکه منظور از جمع کردن تمام
جنبندگان در این آیه چیست؟ بسیاری از
مفسران آن را به معنی جمع برای حساب و جزای اعمال در قیامت دانسته‌اند، و می‌توان آیاتی را که از قیامت به عنوان" یوم الجمع" یاد می‌کند گواه بر این معنا گرفت (مانند آیه ۷
سوره شوری و ۹
تغابن ).در این صورت این سؤال
پیش می‌آید که آیا همه
جنبندگان در قیامت محشور می‌شوند، حتی غیر انسانها؟ بلکه گاه گفته می‌شود که دابة (جنبنده) معمولا به غیر انسانها اطلاق می‌شود، در این صورت این مشکل مطرح خواهد شد که چگونه
جنبندگان غیر
انسان حشر و
حساب دارند در حالی که
عقل و
شعور و تکلیفی ندارند؟
پاسخ این سؤال را ذیل آیه ۳۸
سوره انعام و ما من دابة فی الارض و لا طائر یطیر بجناحیه الا امم امثالکم ما فرطنا فی الکتاب من شی ء ثم الی ربهم یحشرون: " هیچ جنبنده‌ای در
زمین، و هیچ پرنده‌ای که با دو بال خود (در
آسمان) پرواز می‌کند نیست مگر اینکه امتهایی همانند شما هستند، ما هیچ چیز را در این کتاب فروگذار نکردیم سپس همه آنها به سوی پروردگارشان جمع و محشور می‌شوند" داده‌ایم.
و گفتیم زندگی بسیاری از حیوانات آمیخته با نظام جالب و شگفت انگیزی است، چه مانعی دارد که این اعمال بیانگر نوعی عقل و شعور در آنها باشد؟ چه لزومی دارد که همه اینها را به
غریزه تقسیم کنیم؟ در این صورت نوعی از حشر و حساب برای آنها متصور خواهد بود.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «امکان حشر».
