الموجز فی التاریخ الطب و الصیدلة عند العرب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«الموجز فی التاریخ الطب و الصیدله عند العرب» تالیف دکتر محمد کامل حسین و تعدادی از اساتید و محققین عرب، مجموعه‌ای ارزشمند از اطلاعات طبقه بندی شده در زمینه پزشکی و
داروسازی است.
هدف از نگارش و تدوین این مجموعه به تصریح نویسنده نه تنها بیان بخشی از
تاریخ گذشته، بلکه بازسازی امروز و آینده تاریخ پزشکی است.
کتاب در دو جزء مشتمل بر نه و هفت بخش به رشته تحریر درآمده است.
جزء اول کتاب توسط دکتر کامل حسین، دکتر محمد دارد التنیر، دکتر ابو شادی الروبی، دکتر مرسی عرب دکتر سمیر ابوزید، دکتر فؤاد الحفناوی، و دکتر فهمی ابادیر انجام شده است. جزء دوم کتاب نیز تالیف دو نفر از اساتید دانشگاه‌های
مصر دکتر عبدالعظیم حفنی صابر و دکتر عبدالحلیم منتصر است.
به طور کلی مراجعه به تاریخ نه به خاطر مرور گذشته و سرگرمی است بلکه تاریخ زیر بنای علوم است. هر
علم از ابتدای پیدایش تا آخرین مراحل رشد در مسیر تاریخ گام برمی دارد و بر اساس مقتضیاتی گاه رشد آن کند و گاه رشدی فزاینده به خود می‌گیرد. بررسی تاریخ علوم نیز از این نظر قابل بررسی است.
در کتاب این اندیشه مورد توجه قرار گرفته است که برای رشد هر علم نیازمند شناسایی زمینه‌های رشد و یا افول آن هستیم، از این رو این مجموعه هر چند مقالاتی تاریخی است، ولی تنها به بیان تاریخ بسنده نشده بلکه به آنچه توجه شده علوم در بستر تاریخ است.
نکته ناخوشایند در این گونه کتاب‌ها تعصب نویسندگان و معرفی شخصیت‌های علمی ایرانی به عنوان
عرب به بهانه تالیف تمام یا تعدادی از آثار آنها به
زبان عربی (زبان علمی متداول بخشی از قرون تمدن اسلامی) است که ظاهرا نه تنها اغلب نویسندگان عرب بلکه تعدادی از نویسندگان اروپایی نیز هنوز این شیوه ناپسند را دنبال می‌کنند.
در جزء اول کتاب پس از یک مقدمه مفصل درباره تاریخ طب دوره تمدن اسلامی و ذکر طبقات پزشکان به توضیح کلیات دانش پزشکی پرداخته شده است. پس از آن با طبقه بندی امراض داخلی،
قلب و گردش
خون،
جراحی، امراض زنان و
تولید مثل، بیماری
چشم، امراض
دهان و
دندان، بیمارستان‌های دوره تمدن اسلامی و نقش زنان در پزشکی و پرستاری و بحثی درباره
اخلاق پزشکی و سرچشمه آن در
تمدن اسلامی مباحث جالب و تحلیل علمی و خواندنی خوبی ارائه شده است. نظرات دانشمندان و مورخین خارجی درباره طب دوره تمدن اسلامی و شرح حال کوتاهی از مشاهیر پزشکی دوره تمدن اسلامی پایان بخش این جزء از کتاب است.
جزء دوم کتاب در زمینه داروسازی است. نویسنده پس از تعاریف مقدماتی از علم داروسازی و مفردات و مرکبات داروئی، اشاره مختصری به داروسازی نزد برخی از ملل و اقوام قبل از
اسلام نموده و چگونگی انتقال میراث علمی گذشتگان و آموزش داروسازی در دوره تمدن اسلامی، نظام بازرسی و کنترل داروها را مطرح کرده است. اطلاعات بسیار سودمندی راجع به علم مفردات، آزمایش داروها، عمر داروها و تالیف مربوط به علم مفردات پزشکی و فارماکودینامی، شناخت افعال و قوای ادویه، نوآوری‌های دوره تمدن اسلامی، اعمال مختلف آماده سازی داروها، لوازم و تجهیزات، دوران و مقادیر، چگونگی ساخت داروهای مرکب و بالاخره اشکال مختلف دارویی در این جلد از کتاب گنجانده شده است.
بخش پایانی کتاب به معرفی مختصر تعدادی از شخصیت‌های علمی دوره تمدن اسلامی که در داروسازی آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته‌اند به همراه اطلاعاتی راجع به داروسازی دوران اسلامی در اروپا و فهرست لغات و اصطلاحات داروسازی آمده است که مجموعا کتاب را به لحاظ محتوایی ممتاز می‌سازد.
افست کتاب توسط موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال ۱۳۸۷ ش با دیباچه‌ای از دکتر محمد مهدی اصفهانی پیرامون معرفی کتاب منتشر شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
