المراجعات (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب المراجعات، مجموعه ۱۱۲
نامه است که بین
سید عبدالحسین شرف الدین؛
عالم شیعی و
شیخ الاسلام سلیم بشری
مالکی از علمای
مصر؛
مفتی و رئیس سابق جامع الازهر مبادله شده است.
این دو
عالم در این نامه‌ها حقایق بسیاری را مورد بحث و نظر قرار داده‌اند. بیان این نامه‌ها ادبی، زیبا و محکم و مطالب مطرح شده در آنها غنی و کامل است. از نامه‌های
شیخ سلیم بشری هم پیداست که وی دانشمندی عمیق و حق جو و منصف و پراطلاع است. وی در نوشته‌هایش حقایق مهمی را از مسائل اعتقادی شیعه و غیر آن تصدیق کرده است که از جمله اهمیت اساسی
فقه شیعه و صحت عمل به آن است.
«المراجعات»، یکی از آثار مهم علمی و اصلاحی
اسلامی است و گام بلند و مقدسی است در راه تفاهم و اتحاد
اسلامی و تفهیم و توضیح حقایق
مسلم. مؤلف درباره انگیزه تالیف این
اثر می‌نویسد: «من از این مصائب (اختلاف مذاهب
اسلامی) دلتنگ و ناراحت بودم و برای چاره آن فکر می‌کردم تا این که اواخر
سال ۱۳۲۹
قمری وارد سرزمین
مصر شدم. آرزوی من این بود که در سرزمین
نیل با کسی مواجه شوم که هم رای من باشد و بتوانیم در این راه (وحدت کلمه) قدمی برداریم. بتوانیم درد اختلاف
مسلمین را
درمان بخشیم و آنان را متحد سازیم.» در این سفر شرف الدین با راهنمایی دوستان روانه دانشگاه الازهر شد و در درس
شیخ سلیم بشری، ریاست دانشگاه حضور یافت.
شیخ سلیم که مردی آزاده و جوانمرد بود، وقتی که از اهداف بلند شرف الدین آگاهی یافت، با ایشان قرار گذاشتند که بحث خود را در موضوع
امامت از نظر
شیعه با ارائه دلایل و شواهد صحیح و متواتر نزد
فریقین به صورت نامه‌نگاری ادامه دهند. اولین نامه در تاریخ ۶
ذی القعده ۱۳۲۶ ق به رسم افتتاح و
اجازه ورود به بحث بود که از طرف
شیخ سلیم بشری صادر شد. این نامه‌نگاری تا شش ماه ادامه داشت.
شیخ سلیم در آخرین نامه‌اش
اعتراف به
حقانیت مذهب شیعه کرده، چنین می‌گوید: «گواهی می‌دهم که شما (
شیعیان) در
فروع دین و
اصول آن بر همان راه و طریقی هستید که ائمه آن رسول صلیاللهعلیهوآله
وسلّم بوده‌اند.»
«المراجعات» از همان
روزگار نشر و گسترش در جامعه
اسلامی با اقبال شگفتی از سوی عالمان و محققان حقایق دینی روبرو شد. اهمیت این کتاب وقتی روشن می‌شود که ما به
زمان انتشار آن توجه کنیم و به وقتی که در دسترس
سنی و
شیعه قرار گرفت تا آن را بخوانند.
مؤلف این کتاب را در اوایل قرن چهاردهم، خلال دهه سوم و چهارم این سده، منتشر ساخت.
در فترتی بحرانی و خطرناک که ایادی
استعمار با سرنوشت
مسلمین بازی می‌کردند و برای رسیدن به مقاصد پست خویش هیچ وسیله‌ای بهتر از تفرقه افکنی در میان
مسلمین و بهره‌گیری از اختلافات مذهبی نداشتند.
المراجعات تاثیری عمیق در بیدارگری
امت اسلامی و تصحیح راه و روش بسیاری از فاضلان و محققان و جستجوگران
حقیقت داشته و افرادی مثل
شیخ محمد مرعی انطاکی و هشام آل قطیط و دیگران را به حقانیت
مذهب شیعه آگاه ساخته است.
انگیزه تالیف این کتاب چنانکه خود
علامه شرف الدین بیان می‌کند، از بین بردن
نزاع و ایجاد
اتحاد در میان امت
اسلامی است تا به زندگانی خود به طور جدی نگاه کنند و به اصل آیینی که بر ایشان
واجب شده برگردند و همه زیر پرچم
حق گرد آیند.
کتاب شامل دو مقدمه یک تصدیر و دو مبحث می‌باشد و در پایان کتاب نص فتوای
شیخ الازهر و فهرست قرار گرفته است.
یکی از ویژگی‌های این اثر ارزشمند، نحوه نگرش آن و نیز شخصیت طرفین مباحثه کننده در آن است. این کتاب از حدود ۱۱۲ نامه تشکیل شده که در یک سوی این نامه‌ها سید شرف الدین موسوی از مشاهیر علمای شیعه و در طرف دیگر آن
شیخ سلیم بشری رئیس جامع الازهر مصر قرار دارد. آنچه زیبایی کتاب را دو چندان کرده است رعایت ادب و احترام طرفین است. برخلاف دیگر مباحثات که پر است از اهانت‌ها و هتک حرمت‌ها. این کتاب بدون اینکه کوچک‌ترین شائبه‌ای از
توهین در آن به مشام برسد، تالیف شده است.
مکتوب بودن مباحثات این کتاب دیگر ویژگی این
کتاب به شمار می‌رود. در مباحثات رودررو معمولا فن بیان و نحوه تاثیرگذاری بر طرف مقابل می‌تواند جهت بحث را عوض کند و حتی موضع حق را مغلوب نماید. اما در کتابت، این خواننده است که تصمیم می‌گیرد که چه کسی از موضع
حق سخن می‌گوید و در ضمن به خاطر اینکه همه چیز مکتوب است، نمی‌توان حتی جمله‌ای را بدون سند و مدرک وارد بحث کرد. فرق اصلی این کتاب با سایر آثار مشابه این است که برپایه وحدت بین
مسلمین بیان شده و طرح مباحث صرفا در جهت روشن شدن مطالب در صدر
اسلام است.
این کتاب همچنین نشان از وسعت اطلاعات نویسنده آن در بحث‌های متعدد علوم
اسلامی دارد و گواه عمق دقت و اخلاص نویسنده است. رعایت
فصاحت و
بلاغت نیز از ویژگی‌های اصلی این کتاب محسوب می‌شود، به گونه‌ای که
انسان علاقمند می‌شود کتاب را تنها به خاطر الفاظش، نه محتوایش، چند بار بخواند. «المراجعات» بارها و بارها توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده است.
ترجمه‌ای فارسی از این
اثر با عنوان «ترجمه المراجعات» توسط
مصطفی زمانی تهیه گردیده است.
«المراجعات» توسط آقای محمد جعفر امامی باز هم به فارسی ترجمه شده و با عنوان «رهبری
امام علی علیه
السّلام در
قرآن و
سنت» به چاپ رسیده است.
نسخه حاضر در برنامه با تحقیق و پژوهش آقای
شیخ حسین الراضی در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۷۳۲ صفحه برای بار دوم در سال ۱۴۲۶ ق توسط انتشارات «مرکز الطباعة و النشر للمجمع العالمی لاهل البیت علیهم
السلام»
ایران، منتشر شده است.
سید عبدالحسین شرف الدین
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم
اسلامی.
