القضاء و الشهادات (للشیخ الانصاری)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب توسط، شیخ اعظم،
شیخ مرتضی انصاری قدس سره تألیف شده است.
این کتاب از سه بخش تشکیل می‌شود که از این قرارند:
قضاء،
شهادات و ملحقات.
کتاب قضاء نیز به خودی خود به دو بخش تقسیم می‌شود:
ا- شرح ارشاد: که مباحثش در سه مقصد گنجانده شده:
الاول: در
صفات قاضی و آداب آن، دوم: در کیفیت حکم، سوم: در دعوی، اما این بخش کامل نیست.
ب- مسائل مستقله: این بخش نیز متضمن هفت مساله متفرق می‌باشد.
اما بخش دوم کتاب یعنی شهادات، در این بخش درباره برخی مسائل شهادات به طور مستقل بحث می‌شود.
ملحقات کتاب نیز از چهار موضوع گوناگون و به ترتیبی که خواهد آمد تشکیل شده:
اول: موضوع آن اخباری است که
خداوند متعال در آنها بر کبیره بودن گناهانی که بر آنها وعده
آتش داده است دلالت می‌کند، همچنین در این بخش درباره تصرف در
مال یتیم و برتری
حق پدر بر
مادر صحبت می‌شود.
دوم: درباره عقوق و وجوب
وفاء به عهد است.
سوم: درباره برخی اخبار نادر است.
چهارم: در معنی
ایمان و
کفر.
آقا بزرگ تهرانی قدس سره در عنوان (قضاء) از کتاب الذریعة چنین آورده: «کتاب القضاء للشیخ الانصاری (م ۱۲۸۱)، قال سیدنا الحسن: رایته بخطه و هو مسودة، و یمکن اتحاده مع القضاء عن المیت الآتی ذکره.» (۱۷/ ۱۳۷) کتاب قضاء تالیف شیخ انصاری است (م ۱۲۸۱)، سید حسن (صدر) فرموده: آن را به صورت یادداشت و به خط شیخ دیده‌ام و ممکن است با کتاب قضاء از میت که خواهد آمد یکی باشد ایشان پس از دو صفحه می‌فرمایند: «رسالة فی القضاء عن المیت، للشیخ المرتضی الانصاری قدس سره.» (۱۷/ ۱۳۹) رسالة قضاء از میت، نوشته شیخ
مرتضی انصاری قدس سره (۱۷/ ۱۳۹) تحت عنوان «قضاء و شهادات» نیز این گونه می‌گویند: «القضاء و الشهادات للشیخ الانصاری، یوجد بخط السید حسین بن الحسن الموسوی الامامی، کتبه فی ۱۲۸۱، فی الرضویة.» (۱۷/ ۱۴۱) قضاء و شهادات از آن شیخ انصاری است، و در
کتابخانه رضویه و به خط سید حسین بن حسن موسوی امامی که آن را در سال ۱۲۸۱ نوشته یافت می‌شود.
او کتاب و رساله دیگری با این عنوان به
شیخ انصاری قدس سره نسبت نمی‌دهد، و غریب اینجاست که چگونه برای آقا بزرگ تهرانی قدس سره روشن نشده که آیا آنچه سید صدر گفته همان رساله قضاء از میت است یا نه؟ و اما آنچه ایشان با عنوان قضاء و شهادات ذکر کرده‌اند تقریراتی است از مباحث ایشان، و نسخه آن در
کتابخانه امام رضا علیه‌السّلام در
مشهد و به شماره (۲۵۲۶) موجود است، و این نسخه بسیار گسترده تر از آن چیزی است که شیخ قدس سره به خط خود نگاشته‌اند، چنانچه تعداد صفحات این نسخه (۴۴۹ صفحه) و تعداد صفحات نسخه خطی نزدیک به (۷۴ صفحه) است.
بنا بر این به احتمال قوی آنچه سید صدر قدس سره دیده‌اند همان قضا و شهاداتی است که شیخ قدس سره به خط خود نگاشته‌اند.
در تحقیق این کتاب بر دو نسخه خطی اعتماد شده که از این قرارند:
ا- نسخه اصلی (دست نوشته خود مؤلف قدس سره):
این نسخه در
کتابخانه امام رضا علیه‌السّلام در مشهد و در ضمن مجموعه‌ای متشکل از گروهی کتاب‌ها و رسائل مانند وصایا و النکاح و غیره به شماره (۱۱۱۲۷) یافت می‌شود.
قسمت اول از قضاء شروع می‌شود یعنی شرح ارشاد از صفحه سمت چپ به شماره (۱۳۰)، و درصفحة راست به شماره (۱۸۱) پایان می‌پذیرد.
سپس به مطالب مستقله و متفرقه می‌رسد و غیر مرتبط با قضاء از صفحه سمت چپ به شماره (۱۸۱)، و در صفحة راست به شماره (۱۸۷) پایان می‌پذیرد.
و پس از آن قسمت شهادات آن نیز شرح ارشاد است از صفحه سمت چپ به شماره (۱۸۷)، و در صفحه راست به شماره (۱۹۵) پایان می‌پذیرد.
بعد از آن هم قسمت دوم قضاء است (مسائل مستقلة)، از صفحه سمت چپ به شماره (۱۹۶)، و در صفحة راست به شماره (۲۰۲) پایان می‌پذیرد.
و رمز این نسخه «ق» می‌باشد.
ب- نسخه خطی دوم:
این نسخه نسخه خوبی است و ظاهرا نویسنده آن فرد فاضلی بوده، چنانچه در آن به مواردی که در نسخه اصل افتاده و یا واضح نیست اشاره کرده است. این نسخه در
کتابخانه گوهرشاد در مشهد و به شماره (۱/ ۷۸۵) موجود است، از نسخه عکسی آن در تحقیق کتاب استفاده شده است.
و رمز این نسخه حرف «ش» می‌باشد.
این کتاب نسخه‌های خطی دیگری نیز دارد، که برخی در
کتابخانه مجلس شورای اسلامی و به شماره (۴۰۳)، و
کتابخانه مدرسة فیضیه به شماره (۱/ ۹۹۳) یافت می‌شود.
نرم افزار مجموعه جامع فقه اهل البیت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
