• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اقتضا (اصول)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تاثیر در تحقق شیء یا در علم به شیء می باشد.



اقتضا، در لغت به معنای استدعا و طلب است و در اصطلاح ، گاهی در موردی استعمال می‌شود که مقتضی ، در ثبوت واقعی شیء اثر می‌کند؛ در این صورت، معنای اقتضا عبارت است از « علیت »، مانند: «النار مقتض للحرارة»، یعنی آتش ، تاثیر واقعی در ایجاد حرارت واقعی دارد و ارتباطی به علم و آگاهی ندارد؛ این اقتضا را «اقتضا به نحو علیت و تاثیر» می‌نامند ( اقتضای ثبوتی ).


و گاهی کلمه اقتضا، در علیت برای « علم به ثبوت شیء » استعمال می‌شود که معلول ثبوت واقعی شیء نیست، بلکه معلول اطلاع و علم به آن شیء است ( اقتضای اثباتی )، مثل این که گفته می‌شود: فلان روایت ، اقتضای وجوب نماز جمعه را دارد یا نه، که در این مثال، مقصود این است که آیا آن روایت، شانیت ایجاد علم به وجوب نماز جمعه را در مکلف دارد یا نه؛ این اقتضا را « اقتضا به نحو کشف دلالت » می‌نامند.


یکی از موارد بحث اقتضا در علم اصول این است که آیا امر به شیء مقتضی نهی از ضد آن می‌باشد یا خیر.
[۷] آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۱۶۰.
[۸] اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج۱، ص۱۴۶.
[۹] موسوی بجنوردی، محمد، مقالات اصولی، ص۷۷.
[۱۰] شیرازی، محمد، الوصول الی کفایة الاصول، ج۱، ص۴۹۹.
[۱۱] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۶، ص۲۴۸.
[۱۲] فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۶، ص۷.



۱. خمینی، روح الله، مناهج الوصول الی علم الاصول، ج۱، ص۲۹۹.    
۲. جزایری، محمدجعفر، منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة، ج۲، ص۴۲۴.    
۳. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۱، ص۳۱۸.    
۴. خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، ج۲، ص۲۲۱.    
۵. قدسی مهر، خلیل، الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة، ص۶۸.    
۶. عراقی، ضیاء الدین، نهایة الافکار، ج۲، ص۳۶۰.    
۷. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۱۶۰.
۸. اصفهانی، محمد حسین، نهایة الدرایة فی شرح الکفایة، ج۱، ص۱۴۶.
۹. موسوی بجنوردی، محمد، مقالات اصولی، ص۷۷.
۱۰. شیرازی، محمد، الوصول الی کفایة الاصول، ج۱، ص۴۹۹.
۱۱. فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۶، ص۲۴۸.
۱۲. فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۶، ص۷.



فرهنگ نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، برگرفته از مقاله «اقتضا».



جعبه ابزار