اطباء مصر عبرالعصور الاسلامیة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب«اطباء مصر عبرالعصور الاسلامیة» تالیف دکتر
کمال الدین حسن بتانونی (استاد دانشگاه
قاهره ) و دکتر احمد کمال الدین بتانونی (دکتر جراح دانشگاه قاهره) است. پیرامون بررسی زندگی اطبای
کشور مصر از
قرن اول هجری تا سال ۱۳۱۸ ق (اوایل قرن چهاردهم هجری) است.
کتاب در یک مقدمه، یک تمهید و نه باب به رشته تحریر درآمده است. مقدمه پیرامون انگیزه نگارش و شیوه نگارش این اثر و معرفی اجمالی ساختار کتاب است. تمهید نیز به موضوع پزشکی و پزشکان در نظر
مسلمانان پرداخته است. در هر باب از
کتاب نیز پزشکان براساس
تاریخ فوتشان مرتب شده‌اند. مطالب ابواب کتاب به اختصار عبارت است از:
۱. باب اول، پیش گفتاری تاریخی درباره
تاریخ مصر از ابتدای
اسلام تا
سال ۱۳۱۸ ق است.
فتح مصر توسط مسلمانان،
عصر عباسی در مصر،
عصر حاکمان طولونی،
حکومت دوباره
عباسیان بر مصر، دوران اخشیزی،
عصر فاطمی ،
عصر زنگیان ،
عصر ایوبیان ، دوران
ممالیک ترک،
ممالیک برجی،
عصر عثمانی ، اشغال مصر توسط فرانسویان،
خانواده محمد علی پاشا تا انتهای دوران پادشاهی در مصر مطالبی است که در باب اول مطرح می‌شود.
۲. باب دوم درباره پزشکان در دو
قرن اول هجری است. در این باب مجموعا زندگی چهار
طبیب بررسی می‌شود.
۳. باب سوم پیرامون پزشکان در
عصر طولونی (۲۵۴- ۲۹۲ ق/ ۸۶۸- ۹۰۵ م) است. در این باب هفت پزشک معرفی شده‌اند.
۴. باب چهارم که به بررسی پزشکان دوره اخشیری (۳۲۳- ۳۵۹ ق/ ۹۳۵- ۹۶۹ ق) اختصاص دارد. الباسی (ت حوالی ۳۵۷ ق/ ۹۶۷ م) تنها پزشکی است که در این باب از کتاب از او یاد شده است.
۵. باب پنجم درباره پزشکان
عصر فاطمی (۳۵۹- ۵۶۷ ق/ ۹۶۹- ۱۱۷۱ م) و دربرگیرنده زندگی ۲۶ پزشک است.
۶. باب ششم پیرامون پزشکان
عصر ایوبی (۵۷۰- ۶۴۸ ق/ ۱۱۷۴- ۱۲۵۰ م) است. در این بخش زندگی ۳۷ پزشک بررسی شده است.
۷. باب هفتم درباره ۵۲ پزشک
عصر مملوکی (۶۴۸- ۹۲۲ ق/ ۱۲۵۰- ۱۵۱۷ م) است.
۸. باب هشتم دربرگیرنده زندگی ۱۱ طبیب دوران
عثمانیان (۹۲۲- ۱۲۲۰ ق/ ۱۵۱۷- ۱۸۰۵ م) است.
۹. باب نهم گزارشی پیرامون پزشکان عهد خاندان محمد علی پاشا تا اواخر قرن نوزدهم میلادی (۱۳۱۸ ق) است. در این باب زندگی ۴۲ پزشک این دوران بررسی شده است.
۱. تاریخ
علوم از جمله اموری است که به عنوان مقدمه هر علمی به آن نگاه می‌شود. در این حوزه از بزرگان هر
علم و ابتکارات و اکتشافات و سیر
تاریخ آنها سخن به میان می‌آید. از جمله علومی که پیرامون تاریخ آن نگاشته‌های فراوانی به رشته تحریر درآمده است
دانش پزشکی است. بعضی از نگاشته‌های تاریخ طب گاه به رشته خاصی از طب- مثل
چشم پزشکی و یا داروسازی- اختصاص دارد و برخی دیگر پیرامون بررسی زندگی اطبای مشهور در بازه زمانی خاص یا منطقه جغرافیایی محدودی است. کتاب حاضر از جمله نگاشته‌هایی که به بررسی زندگی اطبای منطقه‌ای خاص (مصر) اختصاص دارد.
۲. مؤلفین این اثر بر این باورند که در یک مجلد نمی‌توان تمامی اطبای سرزمین‌های اسلامی را جمع آوری نمود، از این رو تصمیم گرفته‌اند که اطبای
کشورهای اسلامی را بر اساس مناطق جغرافیایی جمع آوری کنند که مجلد اول آن به بررسی اطبای کشور مصر اختصاص دارد.
۳. تاکنون نگاشته‌های بسیاری پیرامون زندگی و آثار پزشکان به رشته تحریر درآمده است ولی در بسیاری از آنها مطلب تازه‌ای به چشم نمی‌خورد، بلکه بسیاری از آنها وانویسی سخنان دیگران است. از سوی دیگر در بسیاری از این نگاشته‌ها تنها به بررسی احوالات پزشکان مشهور بسنده شده و مطلبی از پزشکان گمنام به چشم نمی‌خورد. در این میان کتاب حاضر هم از جامعیت بسزایی برخوردار است و هم به نکات تازه‌ای پیرامون پزشکان پرداخته است.
۴. اهمیت این اثر در پرداختن هر چند مختصر به زندگی پزشکانی است که هیچ نام و نشانی از آنها در کتب دیگر به چشم نمی‌خورد.
در انتهای اثر فهرست منابع و مطالب آمده است. پاورقی‌های کتاب نیز به منابع و مستندات مطالب اختصاص دارد. تاریخ پایان تحریر این اثر ۱۴۲۹ ق (۲۰۰۸ م) است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
