• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

صعب (مفردا‌ت‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: عسر.


صَعْب (به فتح صاد) یا صُعُوبَت (به ضم صاد و عین و فتح باء) از واژگان نهج البلاغه به معنای دشواری و امتناع و کلمه اِسْتِصْعاب از مشتقات این واژه‌ است که حضرت علی (علیه‌السلام) درباره معرفت اهل بیت (علیهم‌السلام) در وصف عمر بن خطاب و... از این واژه استفاده نموده است.



صَعْب، صُعُوبَت و اِسْتِصْعاب به معنای دشواری و امتناع آمده است. «الصَعْبُ العُسْر» استصعاب لازم و متعدی هر دو می‌آید. «صَعْب» وصف نیز می‌آید به معنی دشوار جمع آن «صِعَابٌ» و «صَعْبَاتٌ» است.


• امام (صلوات‌الله‌علیه) دریاره شناسايى كار اهل بیت (علیهم‌السلام) فرموده است: «إِنَّ أَمْرَنا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ، لاَ يَحْتَمِلُهُ إِلاَّ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ امْتَحَنَ اللهُ قَلْبَهُ لِلاِيمَانِ، وَلاَ يَعِي حَدِيثَنَا إِلاَّ صُدُورٌ أَمِينَةٌ، وَأَحْلاَمٌ رَزِينَةٌ» (معرفت و شناسايى «امر ما» كارى است بس دشوار كه جز بنده مؤمنى كه خداوند قلبش را با ایمان آزموده آن را نپذيرد و احاديث و سخنان ما را جز سينه‌ها و حافظه‌هاى امانت‌پذير و عقل‌هاى سالم نگاه نخواهد داشت.)
صعب: دشوار، مستصعب: بسیار دشوار یا آنچه مردم دشوار بدانند. این مطلب در اصول کافی یک باب است و در آن پنج حدیث در این رابطه نقل شده است و امام باقر (علیه‌السلام) آن‌را در حدیث اول شرح فرموده: یعنی احادیث ما درباره احوال شخصی ما و معجزات و غرائب علوم و معضلات قضا و قدر، دشوار است فقط قلب‌های امتحان داده و عقول حامل آن می‌توانند باشند، و در حدیث اول فرموده: اگر از حدیث ما چیزی نقل شد که قلوبتان نپذیرفت آن‌را به خدا و رسول و عالم آل محمد برگردانید و از آنها توضیح بخواهید.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) در خطبه شقشقیه در وصف عمر بن خطاب و خشونت او فرموده است: «فَصَاحِبُهَا كَرَاكِبِ الصَّعْبَةِ، إِنْ أَشْنَقَ لَهَا خَرَمَ، وَإِنْ أَسْلَسَ لَهَا تَقَحَّمَ» (رئيس خلافت به شترسوارى سركش مى‌ماند، كه اگر مهار را محكم كشد، پرده‌هاى بينى شتر پاره شود.)
«صَّعْبَةُ»: مرکب چموش و نافرمان است. معنی آن در «خرم» گذشت.
• امام (صلوات‌الله‌علیه) دریاره فتنه‌ها فرموده است:«الْفِتَنُ الْمُسْتَصْعِبَةُ» (مشكلات طاقت‌فرسا)


این ماده چهارده بار در «نهج البلاغه» آمده است. مانند:
«كَالثَّوْرِ عَاقِصاً قَرْنَهُ، يَرْكَبُ الصَّعْبَ» (او بر مركب سركش هوا و هوس سوار مى‌شود.)
«إِنِ اسْتَصْعَبَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ» (گاه نفس او در انجام وظايفى كه خوش ندارد، سركشى كند او هم از آنچه دوست دارد محرومش مى‌سازد.)
«فَتَكُونَ كَالصَّعْبِ النَّفُورِ» (همچون مركبى سركش گردى.)


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، ج۲، ص۶۳۶.    
۲. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۱۰۰.    
۳. فیروز آبادی، مجد‌الدین، قاموس المحیط، ج۱، ص۹۲.    
۴. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، ج۱، ص۱۷۷.    
۵. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۱۰۰.    
۶. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۳۶، خطبه ۱۸۹.    
۷. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۵۳، خطبه ۱۸۴.    
۸. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۸۰، خطبه ۱۸۹.    
۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۳، ص۱۰۱.    
۱۰. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۳۵، خطبه ۱۸۹.    
۱۱. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱ ص۴۰۱.    
۱۲. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۲، خطبه ۳.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۲۸، خطبه ۳.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۴۸، خطبه ۳.    
۱۵. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۶۲.    
۱۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۹، خطبه ۳.    
۱۷. طریحی، فخر‌الدین، مجمع البحرین ت-الحسینی، ج۲، ص۱۰۰.    
۱۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۳۰۸، خطبه ۱۴۳.    
۱۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۳۵، خطبه ۱۴۱.    
۲۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۲۰۰، خطبه ۱۴۳.    
۲۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۹، ص۷۷.    
۲۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۳۰۳، خطبه ۱۴۳.    
۲۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۶، خطبه ۳۱.    
۲۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۷۲، خطبه ۳۱.    
۲۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۷۴، خطبه ۳۱.    
۲۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۲، ص۱۶۲.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۸۵، خطبه ۳۱.    
۲۸. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۸۱، خطبه ۱۹۳.    
۲۹. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۲، ص۱۸۸، خطبه ۱۹۱.    
۳۰. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۰۵، خطبه ۱۹۳.    
۳۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۰، ص۱۴۸.    
۳۲. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷۵، خطبه ۱۹۳.    
۳۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۶۳۴، نامه ۳۱.    
۳۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۳، ص۳۹۳، نامه ۳۱.    
۳۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۳۹۳، نامه ۳۱.    
۳۶. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱۶، ص۶۶.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۶۱۵، نامه ۳۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «صعب»، ج۲، ص۶۳۶.    






جعبه ابزار