ارکان قیاس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ارکان
قیاس به عناصر مقوّم
قیاس فقهی «تمثیل منطقی» اطلاق می‌شود.
ارکان
قیاس، عناصری است که قوام
قیاس به آن‌ها بستگی دارد و با فقدان یکی از آن‌ها
قیاس مختل می‌گردد.
این عناصر عبارت است از:
۱.
اصل یا
مقیس علیه:
مورد یا واقعه‌ای است که
حکم شرعی آن از راه نص یا
اجماع بیان شده است؛
۲. فرع یا
مقیس:
مورد یا واقعه‌ای است که حکم آن از راه
نص یا اجماع
بیان نشده و
مجتهد در پی کشف
حکم آن است؛
۳.
علت یا جامع:
سبب حکم شرعی در «اصل» است و شارع بر اساس آن برای اصل، حکم صادر کرده است و همان چیزی است که مجتهد آن را جهت مشترک میان اصل و فرع می‌داند و به سبب همین اشتراک، حکم را از اصل به فرع سرایت می‌دهد؛
۴. حکم اصل: حکمی شرعی است که از راه نص یا اجماع برای اصل یا
مقیسٌ علیه ثابت شده است و مجتهد قصد دارد از طریق
قیاس ، آن را به فرع سرایت دهد.
برای مثال، اگر نصی به
حرمت خمر (شراب انگور) به خاطر مسکر بودن آن دلالت نماید و مجتهد بخواهد از طریق
قیاس،
حکم فقاع (آب جو) یا
نبیذ (شراب حبوبات و میوه جات) را مشخص نماید، اصل عبارت است از خمر، فرع عبارت است از فقّاع یا نبیذ، علت عبارت است از اِسکار و حکم
اصل عبارت است از حرمت.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۴۷، برگرفته از مقاله «ارکان قیاس».
