ارشاد الزراعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«ارشاد الزراعة» تالیف
قاسم بن یوسف ابونصری هروی ، در موضوع اصول و روش
زراعت و کشاورزی و شناخت
گیاهان و درختان از جمله نگاشته‌های کهن فارسی عهد صفوی است.
تاریخ تالیف این
اثر چنان که در آغاز آن آمده
سال ۹۲۱ ق است.
مؤلف سبب تالیف کتاب را بر حسب امر و اشاره
خواجه عبدالله انصاری ، در
عالم خواب ، ذکر می‌کند که به وی دستور می‌دهد کاری را شروع کند تا سبب خشنودی باری تعالی باشد. وی برای رفع سرگردانی از کلام
خداوند (
قرآن کریم )
تفال می‌کند و چون
آیات مناسبی مشتمل بر محسنات زراعت می‌آید، لذا شروع در امر زراعت را
واجب می‌داند و از مردم صاحب تجربه قواعد آن را پرسیده و پس از مراجعه به اهل تحقیق و صاحبان صلاحیت کتاب را به نگارش در آورده است.
کتاب با مقدمه‌ای از محقق کتاب درباره کتاب و مؤلف آن آغاز شده است. متن اثر نیز در هشت بخش (روضه) تحریر و تدوین شده است.
کتاب ارشاد الزراعه از متون ارزشمند و علمی
زبان فارسی در رشته کشاورزی است فوائدی که از چاپ این کتاب می‌توان منظور داشت علاوه بر حفظ و نگهداری یکی از متون علمی قدیمی زبان فارسی عبارت است از:
۱. آشنا شدن با اصطلاحات معمول
زمان مؤلف درباره کارهای زراعی و نام انواع مختلف میوه‌ها (مثلا متجاوز از صد نوع
انگور )، غلات (نامهای مختلف انواع
گندم ،
جو ،
ارزن ، سبزی‌ها و صیفی کاری) و حبوبات و امثال آن.
۲. اصطلاحات باغداری و طرز باغبانی، طرح و احداث باغهای
میوه و امثال آن.
۳. آشنا شدن به طرز آیش گذاردن و تناوب زراعی معمول آن زمان.
۴. شرایط و رسوم کشت
باغ و تاکستان و طرز نشاندن تاک.
۵. آشنا شدن به طرز زراعت‌های بزرگ: یونجه، کنجد و کرچک، خشخاش، شاهدانه، گندم و جو و غیره.
۶. فهرست سبزی‌های معمول آن زمان و طرز کشت سبزی‌های مختلف.
۷. نامهای میوه‌ها و طرز
پیوند آنها که چه درخت میوه‌ای را به کدام
درخت میوه دیگر می‌توان
پیوند نمود.
۸. گلاب کشی و عرق کشی از انواع
گیاهان معطر.
۹. زنبورداری و پرورش
زنبورعسل .
۱۰. پرورش
کرم ابریشم .
۱۱. طرز ساختن
پنیر و انواع مرباها و حلوبات و پختن شیرینی‌های مختلف.
۱۲.
سرکه انداختن و طرز تهیه ترشی‌های متنوع و طرز تهیه آب غوره.
۱۳. خشک کردن میوه‌ها و نگهداری سبزی‌ها به طور صحیح.
۱۴. طرز کود دادن به زراعات و آبیاری و شناختن خاکها.
و بسیاری مطالب دیگر که امروز هم می‌تواند برای مشتاقان این مباحث راهنمای بسیار ارزنده‌ای باشد.
کتاب ارشاد الزراعة برای اولین بار با چند رساله دیگر توسط مرحوم
عبدالغفار نجم الدوله به
سال ۱۳۲۳ ق به صورت سربی و سنگی طبع شد و پس ازآن که
نسخ آن کمیاب گردید،
محمد مشیری براساس چهار نسخه خطی موجود این کتاب را تصحیح و تحقیق نموده‌اند و در سال ۱۳۴۶ ش در ۳۲۸ صفحه آن را چاپ و منتشر نمود.
محقق پس از نگارش مقدمه‌ای پیرامون کتاب و مؤلف آن، متن تصحیح شده کتاب را می‌آور و در پایان نیز فهرست نام‌ها، اماکن، اصطلاحات نجومی، پرندگان،
حشرات و حیوانات،
گیاهان و نام علمی آنها، لغات و اصطلاحات، خوردنی‌ها و آشامیدنیها، اوزان و مقادیر،
آلات و ابزارها، و فهرست موضوعات تدوین و تنظیم نموده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
