• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اذیت به محمد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



آزار و اذیت کردن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌، حرام و گناهی بزرگ در پیشگاه خداوند است. در این مقاله آیات مرتبط با اذیت کردن حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.



••• آزاررسانى بيماردلان به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و تهدید آنان از ناحيه خدا:
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ‌ ... لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ‌ ....

••• آزاررسانى اراذل و اوباش به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و تهديد آنان، از سوى خداوند:
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌ ... لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ‌ ... وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ‌ ....


دلداری خداوند به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، در پى رنجيدگى وى، از سخنان آزاردهنده مشرکان:
۱. قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ‌ ... وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى‌ ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا ....
۲. وَ لا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً ... مقصود از «و لايحزنك قولهم» گفتارهاى موذيانه آنان است.
۳. وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ.
۴. فَلا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ ما يُسِرُّونَ وَ ما يُعْلِنُونَ. مقصود از «قولهم» سخنان آزاردهنده است.


آزاررسانی کافران، به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ... مقصود از «ما يقولون» سخنان آزاردهنده است.
۲. ... وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ‌ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ.
۳. وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ دَعْ أَذاهُمْ‌ ....
۴. اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۵. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۶. وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....


آزاررسانی منافقان، به پيامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ‌ ...وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ‌. برخى مفسّران، آيه را درباره منافقان دانسته‌اند.
۲. وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ دَعْ‌ أَذاهُمْ‌ ....
۳. إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً لَئِنْ لَمْ يَنْتَهِ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَ الْمُرْجِفُونَ فِي الْمَدِينَةِ لَنُغْرِيَنَّكَ بِهِمْ ثُمَّ لا يُجاوِرُونَكَ فِيها إِلَّا قَلِيلًا.




۵.۱ - لعنت خداوند

آزاردهندگان پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مشمول لعنت خدا در دنیا و آخرت:
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ ....

۵.۲ - عذاب الهی

اذيّت‌كنندگان محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، مشمول عذاب الهی:
وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ‌ ... وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ‌ ... وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً.


اذيّت كردن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، حرام و گناهى بزرگ، در پيشگاه خداوند:
۱. وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ‌ ...وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.
۲. ... وَ لا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَ‌ ... وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ‌ ... إِنَّ ذلِكُمْ كانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيماً.
۳. إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهِيناً.
۴. تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ وَ تَبَّ ما أَغْنى‌ عَنْهُ مالُهُ وَ ما كَسَبَ سَيَصْلى‌ ناراً ذاتَ لَهَبٍ وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ فِي جِيدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ.


منع مسلمانان از همانندى با قوم بنی‌اسرائیل، در آزاررسانى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسى‌ فَبَرَّأَهُ اللَّهُ مِمَّا قالُوا وَ كانَ عِنْدَ اللَّهِ وَجِيهاً.


آزار و ايذاى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از جانب امّ جمیل (همسر ابولهب):
••• تَبَّتْ يَدا أَبِي لَهَبٍ‌ ... سَيَصْلى‌ ناراً ذاتَ لَهَبٍ وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ فِي جِيدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ. «امّجميل» -اروى‌- خواهر ابوسفیان و همسر ابولهب و از اذيّت‌كنندگان پيامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بود.

••• هیزمکشی امّجميل براى ريختن خار و خاشاك، در راه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
وَ امْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ فِي جِيدِها حَبْلٌ مِنْ مَسَدٍ. «امّجميل» براى اذيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر سر راه ايشان خار و خاشاك مى‌ريخت.




۹.۱ - بى‌اعتنايى‌

بى‌اعتنايى به آزار کافران و منافقان، سفارش الهی به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ دَعْ أَذاهُمْ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ‌ ....
۲. رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِيلًا.

۹.۲ - توكّل‌

توکّل بر خدا در برابر اذيّتهاى مخالفان، سفارش خداوند به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ لا تُطِعِ الْكافِرِينَ وَ الْمُنافِقِينَ وَ دَعْ أَذاهُمْ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ وَ كَفى‌ بِاللَّهِ وَكِيلًا.
۲. رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ فَاتَّخِذْهُ وَكِيلًا وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِيلًا.

۹.۳ - ذكر

پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور ذکر و عبادت خدا، در برابر اذيّتهاى مشركان:
۱. وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۲. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‌.
۳. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ.

۹.۴ - صبر

صبر در برابر آزارهاى كافران و مشركان، سفارش خدا به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ‌ ... وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى‌ ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا ... گزارش صبر پیامبران گذشته در برابر آزارهاى اقوام آنان، تلويح به صبر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در برابر آزارهاى مشركان است.
۲. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۳. ... وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلَّا مُبْطِلُونَ‌ فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ.
۴. اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۵. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۶. وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ اهْجُرْهُمْ هَجْراً جَمِيلًا.




۱۰.۱ - ازدواج با همسران پیامبر

ازدواج با زنان پیامبر، از اسباب اذيّت آن حضرت:
... وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَ لا أَنْ تَنْكِحُوا أَزْواجَهُ مِنْ بَعْدِهِ أَبَداً إِنَّ ذلِكُمْ كانَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيماً. ذكر جمله «و لا ان تنكحوا أزواجه من بعده أبداً» پس از نهى اذيّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به صورت عام، مى‌تواند به يكى از موارد آزار حضرت اشاره داشته باشد.

۱۰.۲ - استهزا

گفتارهاى تمسخرآميز مشركان، مايه آزار پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
إِنَّا كَفَيْناكَ الْمُسْتَهْزِئِينَ‌ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ.

۱۰.۳ - افترا

نسبتهای ناروای منافقان به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مايه آزار آن حضرت:
وَ مِنْهُمُ الَّذِينَ يُؤْذُونَ النَّبِيَّ وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ‌ ... وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللَّهِ لَهُمْ عَذابٌ أَلِيمٌ.

۱۰.۴ - تكذيب‌

تكذيب مشرکان، سبب رنجش و آزار پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا يُكَذِّبُونَكَ وَ لكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآياتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ.

۱۰.۵ - سخنان ناروا

••• سخنان نارواى مسلمانان در محضر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، سبب آزردگى آن حضرت:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلى‌ طَعامٍ غَيْرَ ناظِرِينَ إِناهُ‌ ... وَ لا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَ‌ ... وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ‌ ....

••• سخنان نارواى كافران و مشركان، باعث آزردگى محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لا يُكَذِّبُونَكَ‌ ....
۲. وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ.
۳. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۴. فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ لا يَسْتَخِفَّنَّكَ الَّذِينَ لا يُوقِنُونَ. مقصود از «فاصبر ...» صبر بر آزار و اذيّت كافران است.
۵. فَلا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ إِنَّا نَعْلَمُ ما يُسِرُّونَ وَ ما يُعْلِنُونَ.
۶. اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۷. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....
۸. وَ اصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ....

۱۰.۶ - گفتگو با همسران پیامبر

گفتگوى بى‌پرده با همسران پیامبر، موجب اذيّت آن حضرت:
... وَ إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ وَ ما كانَ لَكُمْ أَنْ تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ‌ ....

۱۰.۷ - نشستن بيجا در خانه پیامبر

نشستن بيجا در خانه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از موجبات ايذاى آن حضرت:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتَ النَّبِيِّ إِلَّا أَنْ يُؤْذَنَ لَكُمْ إِلى‌ طَعامٍ غَيْرَ ناظِرِينَ إِناهُ وَ لكِنْ إِذا دُعِيتُمْ فَادْخُلُوا فَإِذا طَعِمْتُمْ فَانْتَشِرُوا وَ لا مُسْتَأْنِسِينَ لِحَدِيثٍ إِنَّ ذلِكُمْ كانَ يُؤْذِي النَّبِيَ‌ ....


۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۰.    
۳. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۰.    
۵. انعام/سوره۶، آیه۳۳.    
۶. انعام/سوره۶، آیه۳۴.    
۷. یونس/سوره۱۰، آیه۶۵.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۱۸۲.    
۹. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۱۰. یس/سوره۳۶، آیه۷۶.    
۱۱. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۴، ص ۲۹.    
۱۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۱۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۵۷.    
۱۴. ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج ۳، ص ۱۸۱.    
۱۵. روم/سوره۳۰، آیه۵۸.    
۱۶. روم/سوره۳۰، آیه۶۰.    
۱۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۸.    
۱۸. ص/سوره۳۸، آیه۱۷.    
۱۹. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۲۰. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۰.    
۲۱. توبه/سوره۹، آیه۶۱.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۶۹.    
۲۳. ابن جوزی، عبدالرحمان بن علی، زاد المسیر فی علم التفسیر، ج ۲، ص ۲۷۲.    
۲۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۸.    
۲۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۲۶. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۰.    
۲۷. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۲۸. توبه/سوره۹، آیه۶۱.    
۲۹. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۳۰. توبه/سوره۹، آیه۶۱.    
۳۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۳.    
۳۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۷.    
۳۳. مسد/سوره۱۱۱، آیات۱-۵.    
۳۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۶۹.    
۳۵. مسد/سوره۱۱۱، آیه۱.    
۳۶. مسد/سوره۱۱۱، آیات۳-۵.    
۳۷. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۳۰، ص ۶۰۵.    
۳۸. مسد/سوره۱۱۱، آیه۴.    
۳۹. مسد/سوره۱۱۱، آیه۵.    
۴۰. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۲۰، ص ۳۸۵.    
۴۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۸.    
۴۲. مزمل/سوره۷۳، آیه۹.    
۴۳. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۰.    
۴۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۴۸.    
۴۵. مزمل/سوره۷۳، آیه۹.    
۴۶. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۰.    
۴۷. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۴۸. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۴۹. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۵۰. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۵۱. انعام/سوره۶، آیه۳۳.    
۵۲. انعام/سوره۶، آیه۳۴.    
۵۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۵۴. روم/سوره۳۰، آیه۵۸.    
۵۵. روم/سوره۳۰، آیه۶۰.    
۵۶. ص/سوره۳۸، آیه۱۷.    
۵۷. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۵۸. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۰.    
۵۹. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۳.    
۶۰. حجر/سوره۱۵، آیه۹۵.    
۶۱. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۶۲. توبه/سوره۹، آیه۶۱.    
۶۳. انعام/سوره۶، آیه۳۳.    
۶۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۳.    
۶۵. انعام/سوره۶، آیه۳۳.    
۶۶. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۶۷. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۶۸. روم/سوره۳۰، آیه۶۰.    
۶۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۸، ص ۴۸۷.    
۷۰. یس/سوره۳۶، آیه۷۶.    
۷۱. ص/سوره۳۸، آیه۱۷.    
۷۲. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۷۳. مزمل/سوره۷۳، آیه۱۰.    
۷۴. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۳.    
۷۵. احزاب/سوره۳۳، آیه۵۳.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۵۲۳، برگرفته از مقاله «اذیت محمد صلی‌الله‌وآله».    
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۶۳، برگرفته از مقاله «اذیت به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    




منابع اين صفحه : فرهنگ قرآن




جعبه ابزار