اذان ذکری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اذان ذکری یااذان ذکر به
اذان نماز،
در مقابل
اذان اعلام اطلاق می شود.
اذان و اقامه برای نمازهای پنج‌گانه –
ادا باشد یا
قضا،
در حضر باشد یا
در سفر،
در سلامتی باشد یا
در بیماری، برای کسی که نماز
جماعت می‌خواند یا
فرادا، برای
مردان و
زنان - بدون اشکال
مستحب مؤکد است، حتی بعضی (از فقها) آن دو را واجب دانسته‌اند و اقوی آن است که آن دو درهرحال؛ مستحب می‌باشند هرچند ترک
اذان و اقامه موجب محرومیّت از
ثواب فراوانی است.
اذان نماز عصر و نماز عشا اگر با نماز ظهر و مغرب به‌صورت
جمع (با هم) خوانده شوند ساقط می‌شود. و فرقی بین مواردی که
جمع‌کردن آن‌ها مستحب است مثل نماز عصر
روز جمعه و نماز عصر
روز عرفه و نماز عشای شب عید قربان
در مشعرالحرام - چون
در این سه جا مستحب است بین دو نماز مذکور
جمع شود - و بین غیر این موارد نیست.
جدا خواندن دو نماز - که مقابل
جمع نمودن آن‌ها است - با فاصله زمانی بین آن‌ها و بنابر اقوی با خواندن
نافله یومیه بین آن‌ها تحقق پیدا می‌کند، بنابراین با خواندن نافله نماز عصر بین ظهر و عصر و نافله مغرب بین نماز مغرب و عشا، جدا شدنی که موجب ساقط نشدن
اذان است تحقق پیدا می‌کند.
و بنابر اقوی سقوط
اذان در حال
جمع در نماز عصر روز عرفه و نماز عشای شب عید
در مشعرالحرام «
عزیمت» است؛ یعنی گفتن
اذان مشروع نیست پس گفتن آن به‌قصد مشروعیت، حرام می‌باشد و بنابر
احتیاط (واجب)
در هر موردی که نمازها
جمع خوانده می‌شوند باید
اذان ترک شود.
اذان و اقامه
در مواردی ساقط می‌شوند: از آن جمله:
۱- کسی که به
نماز جماعتی برسد که برای آن،
اذان و اقامه گفته‌اند، گرچه این شخص
اذان و اقامه‌شان را نشنیده و وقت گفتن آن‌ها حاضر نبوده است.
۲- کسی که
در مسجدی نماز بخواند که
در آن مسجد نماز
جماعت، خوانده شده و هنوز
جماعت، متفرّق نشده است؛ خواه به‌قصد نماز
جماعت آمده باشد یا نه و خواه
امام جماعت شود یا
ماموم و یا فرادا بخواند. بنابراین اگر
جماعت، متفرّق شده یا از نماز و تعقیبات آن اعراض کرده (فارغ شده) باشند - هرچند که هنوز
در آنجا باشند -
اذان و اقامه از او ساقط نمی‌شود. چنان که اگر
جماعت قبلی بدون
اذان و اقامه برگزار شده باشد - ولو به این جهت که
اذان و اقامه دیگری را شنیده و به آن اکتفا کرده باشند -
اذان و اقامه (از این شخص تازه‌وارد) ساقط نمی‌شود. و همچنین
اذان و اقامه از این شخص درصورتی‌که نماز
جماعت از جهت آنکه امام
جماعت عادل نبوده و مامومین هم آن را می‌دانسته‌اند و یا به جهت دیگری
باطل باشد، ساقط نمی‌شود. و همچنین درصورتی‌که جای نماز
جماعت با جای خواندن نماز این شخص،
عرفاً یکی نباشد
اذان و اقامه ساقط نمی‌شود، مثل اینکه یکی داخل مسجد باشد و دیگری پشت‌بام آن، یا یکی خیلی از جای دیگری دور باشد. و آیا این حکم، اختصاص به مسجد دارد یا
در غیر مسجد هم جریان دارد؟ مورد اشکال است، بنابراین احتیاط (واجب) این است که درهرحال، چه
در مسجد و چه
در غیر آن (با شرایط مذکور)،
اذان و اقامه گفته نشود، بلکه بعید نیست که حکم سقوط، اختصاص به مسجد نداشته باشد و همچنین باید
در جایی که نماز این شخص و
جماعت، هر دوشان ادایی نباشد به اینکه یکی یا هر دوی آن‌ها نماز قضا باشد - چه از خود یا از دیگری، تبرعاً یا استیجاری - احتیاط ترک نشود (
اذان و اقامه گفته نشود). و همچنین است (که باید احتیاط ترک نشود)
در جایی که دو نماز وقتشان یکی نباشد، مثل اینکه نماز
جماعتی که قبلاً خوانده شده نماز عصر بوده و این شخص می‌خواهد نماز مغرب بخواند. و
در این‌گونه موارد مشکل، اگر
اذان و اقامه را به
قصد رجاء بگوید اشکالی ندارد.
اذان دوم در روز
جمعه بدعت و
حرام است، و آن اذانی است که مخالفین بعد از اذانی که وظیفه است می‌گویند، و گاهی به آن،
اذان سوم گفته می‌شود و شاید به این حساب باشد که نسبت به
اذان و اقامه سوم است، یا سومین
اذان نسبت به
اذان اعلام و
اذان نماز است، یا سومین
اذان به اعتبار
اذان صبح و ظهر است. و ظاهر این است که آن، غیر
اذان عصر است.
اذان و اقامه ساقط می‌شوند اگر از مثل
رادیو بشنود به شرطی که به طور مستقیم پخش شوند. و اگر از ضبط صوت‌ها پخش شوند به شنیدن آن‌ها ساقط نمی‌شوند.
مستحب است گفتن
اذان در گوش راست و اقامه
در گوش چپ او (مولود).
۱-
در نماز میّت
اذان و اقامه نیست
۲-
در نماز
عید فطر و
عید قربان،
اذان و اقامه نیست. البته مستحب است که مؤذن سه مرتبه بگوید: «الصلاة».
۳-
نماز استسقاء،
اذان و اقامه ندارد، بلکه مؤذّن عوض آن‌ها سه مرتبه «الصلاة» می‌گوید
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۳۵۸. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
