ابوعلی عبدالله بن محمد بلخی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بلخی، ابوعلی
عبدالله بن محمد بن علی، محدث و مؤلف بود.
تاریخ تولدش معلوم نیست، اما باید میان سال‌های ۲۲۰ و ۲۲۵ باشد، زیرا یکی از استادان او،
قُتَیبة بن سعید ابورجای ثقفی بلخی، در ۲۴۰ در بَغلان، نزدیک
بلخ درگذشته است.
از استادان بلخی،
علی بن حُجْر ابوالحسن مروزی (متوفی ۲۴۴) و
محمد بن یحیی ابوعبدالله ذُهلْی نیسابوری (متوفی ۲۵۸) را از استادان او ذکر کرده اند.
از شرح حال او اطلاعات اندکی وجود دارد؛ چندی در
نیشابور اقامت داشته و احتمالاً شاگردش،
احمد بن محمد ابوحامد شرقی نیسابوری (متوفی ۳۲۵)، در همین شهر نزد او درس خوانده است.
ابوعلی در سال‌های بعد در بغداد ساکن شد و در آن‌جا برجسته ترین شاگردانش،
محمد بن مخلد ابوعبدالله دوری (متوفی ۳۳۱)،
عبدالباقی بن قانع ابوالحسین اموی (متوفی ۳۵۱)،
محمد بن عبدالله ابوبکر شافعی (متوفی ۳۵۴) و
محمد بن عمر ابوبکر جعابی (متوفی ۳۵۵)، نزد او درس خواندند.
سرانجام، به زادگاه خود، بلخ، برگشت و در اواخر ۲۹۵، در آن شهر، به دست قَرمطیان کشته شد.
خطیب بغدادی او را از ائمه حدیث شمرده و بر ثقه بودن و اتقان او در نقل حدیث و کثرت نقل بصراحت گواهی داده است. حاکم نیشابوری
او را بزرگ خوانده و ابن عماد
نیز او را از ارکان حدیث معرفی کرده است.
دو اثر به نام‌های کتاب التاریخ درباره تاریخ و کتاب العلل درباره نارسایی‌ها و مشکلات
احادیث منقول به او منسوب است که هیچ‌یک از آن‌ها در دست نیست.
(۱) ابن جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم، حیدرآباد دکن ۱۳۵۷ـ ۱۳۵۹/ ۱۹۳۸ـ۱۹۴۰، ج ۶، ص ۷۹.
(۲) ابن عماد، شذرات الذّهب فی اخبار من ذهب، بیروت ۱۳۹۹/ ۱۹۷۹).
(۳)
احمد بن علی خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، مدینه (بی تا).
(۴)
محمد بن احمد ذهبی، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن ۱۳۷۵ـ۱۳۷۷/ ۱۹۵۵ـ ۱۹۵۸، ج ۲، ص ۶۹۰.
(۵)
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النّبلاء، ج ۱۳، چاپ شعیب ارنؤوط و علی ابوزید، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳).
(۶)
محمد بن احمد ذهبی، العبر فی خبر من غبر، ج ۲، کویت ۱۹۶۱، ص ۱۰۲.
(۷) خیرالدین زرکلی، الاعلام، قاهره ۱۳۷۳ـ ۱۳۷۸/ ۱۹۵۴ـ۱۹۵۹، ج ۴، ص ۲۶۱.
(۸) عمر رضا کحاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، ج ۶، ص ۱۳۲.
(۹)
عبدالله بن اسعد یافعی، مراة الجنان، ج ۲، حیدرآباد دکن ۱۳۳۸/ ۱۹۱۹ـ۱۹۲۰، ص ۲۲۳.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بلخی»، شماره۱۶۸۳.
