ابوالقاسم حسن بن بشر بصری آمدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آمِدی، حسن بن بِشر بن یحیی بصری، مکنّی به ابوالقاسم (د ۳۷۱ق/۹۸۱م)، نحوی و ناقد
شعر بود.
اصل او از آمد، ولی تولّد و وفاتش در
بصره بود.
معاصر
ابن ندیم بود و نزد بزرگانی چون
علی بن سلیمان ابن اخفش ،
ابن اسحاق زجاج ،
حامض ،
ابن سراج ،
ابن درید و
نفطویه و غیره شاگردی کرد.
شعر خوب می‌گفت و در نقد شعر استاد و به گفتۀ ابن ندیم «ملیح التّصنیف و جیّد التّألیف» بود.
در جوانی به عنوان کاتبِ
ابوجعفر هارون بن محمد ، رسول حکمران عمان در
بغداد ، به کار مشغول شد، و سپس در زادگاه خویش به خدمت دستگاه اوقاف درآمد.
تألیفات آمدی بسیار است.
از جمله اینها را می‌توان نام برد:
۱. کتابُ الْموازَنَهِ بینَ الطّائیّیین ابی تَمّام و
البُحتُری فی الشّعر.
این کتاب مهم‌ترین اثر آمدی است که در ۱۸۷۰م در آستانه (استانبول) به چاپ رسیده و محمّدولد آن را به ترکی برگردانده و در ۱۳۱۱ق/۱۸۹۳م منتشر کرده است.
نویسنده از [ابوتمّام
طایی]] (د ۲۳۱ق/۸۴۵م) و
بُحتری طایی (د ۲۸۰ق/۸۹۳م) به عنوان بهترین شاعرانی که به شیوۀ گذشتگان شعر گفته‌اند، یاد کرده، مضامین اشعار آن دو را با هم سنجیده و بی‌آنکه به برتری یکی بر دیگری
حکم کند، عظمت ادبی و هنری این دو شاعر را نشان داده است.
۲.
المؤتلَف و المختلَف ، دربارۀ اسماء و کنیه‌ها و القاب و انساب شعرا، که
سیوطی در ضبط اسماء شعرا در کتاب شرح شواهد المغنی بدان استناد جسته است.
۳. معانی شعر
البُحتری که شرح دیوان
بحتری است.
۴.
النثر المنظوم .
۵. الخاص و المشترک در معانی شعر.
۶. تفضیل شعر امرئ القیس علی الجاهلّیین.
۷. تبیین غلط قُدامه بن جعفر فی کتاب نقدالشّعر.
۸. کتاب فعلت و افعلت.
۹. شرح الحماسه (الحماسه گزیده‌هایی است از اشعار عرب، تألیف ابوتمّام حبیب بن اوس
طایی).
۱۰. شدّة حاجة الانسان الی ان یعرف نفسه.
۱۱. دیوان شعر.
(۱) ابن ندیم، فهرست، بیروت، دار المعرفه، ص ۲۲۱.
(۲) بغدادی، اسماعیل پاشا، ایضاح المکنون، استانبول، ۱۳۶۴ق، ۱/۲۲۵؛
(۳) حاجی خلیفه، کشف الظنون، استانبول، ۱۹۴۱م، ۱/۴۶۲، ۶۹۱، ۷۷۹، ۲/۱۲۵۵، ۱۴۴۷، ۱۶۲۷، ۱۸۸۹، ۱۹۲۸.
(۴) خوانساری، محمدباقر، روضات الجنّات، بیروت، دارالکتاب العربیه، ۳/۷۵؛ دائره‌المعارف الاسلامیه.
(۵) زرکلی، خیرالدّین، الأعلام، چ ۲، ۲/۱۹۹.
(۶) فاخوری، حنا، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمۀ عبدالحمید آیتی، تهران، ۱۳۶۳ش، صص ۵۴۹-۵۵۰.
(۷) قمی، عباس، الکنی و الالقاب، تهران، ۱۳۹۷ق، ۲/۸.
(۸) کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۳/۲۰۹-۲۱۰.
(۹) مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانه الادب، تبریز، ۱۳۴۶ش، ۱/۶۱.
دانشنامه بزرگ اسلامی، بنیاد دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آمدی»، ج۲، ص۴۹۷.
