• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابوالفیض ثوبان بن ابراهیم ذوالنون مصری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ابوالفیض (ابوالفیاض) ثوبان بن ابراهیم ذوالنون مصری صوفی رخمیمی (حدود ۱۵۵-۲۴۶ هـ)، فردی زاهد، حکیمی فصیح و شیخ دیار مصر بوده است.


ابوالفیض (ابوالفیاض) ثوبان بن ابراهیم ذوالنون مصری صوفی رخمیمی (اخمیمی) نوبی؛ درباره نام و نسب و کنیه او اختلاف وجود دارد. نامش را فیض بن احمد، فیض بن ابراهیم و ذوالنون بن ابراهیم ذکر کرده‌اند.
وی در اواخر حکومت منصور (خلافت ۱۳۶-۱۵۸ هـ) متولد شد.
[۱] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۵۳۲.    
او اصالتاً از اهالی نوبه، قریه‌ای واقع در مصر که اخمیم به آن گفته می‌شد، بود و در مصر سکونت داشت.
[۲] ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۰۷.    
[۳] ابن‌اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۵.    
[۴] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۳۶.    

خطیب بغدادی او را فردی زاهد، حکیمی فصیح و شیخ دیار مصر معرفی کرده است.
[۵] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۰.    
[۶] ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۰، ص۳۸۳.    
[۷] ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۳۵۰.    
[۸] سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۳۶.    

وی اولین کسی بود که در مصر درباره احوال و مقامات اولیای خدا و منزلت صوفیه سخن گفت، لذا علمای مصر او را مجبور کردند آنجا را ترک کند و به او تهمت زندیق زدند. متوکل (خلافت ۲۳۲-۲۴۷ هـ) متوجه او شد و از او دعوت کرد تا به سامرا بیاید و او در سامرا پس از گفت‌و‌گویی که با متوکل داشت، مورد علاقه متوکل قرار گرفت.
[۹] ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۵۳۴.    
[۱۰] عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۲، ص۴۳۷.    
[۱۱] زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۲، ص۱۰۲.    
[۱۲] ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۰۷.    
وی مدتی را در سامرا ماند و سپس راهی بغداد شد و در آنجا سکونت گزید و پس از مدتی طولانی که در بغداد بود، به مصر مراجعت کرد.
[۱۳] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۳.    

ابوالفیض در سفری سیاحتی نیز به شام رفت و از برخی مناطق آنجا از جمله دمشق دیدن نمود و با ابن‌سید حمدویه دیدار نمود.
[۱۴] ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۷، ص۳۹۸.    


ابوالفیض نزد مالک، لیث بن سعد، ابن‌لهیعه، فضیل بن عیاض و سفیان بن عیینه حدیث فرا گرفت.
[۱۵] ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۲۶۵.    
[۱۶] ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۳.    
[۱۷] ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۳۱۵.    
کسانی مانند احمد بن صبیح، حسن بن مصعب و ربیعة بن محمد طائی از او روایت نقل کرده‌اند.

سرانجام ابوالفیض در سال ۲۴۶ هـ در محلی به نام جیزه، واقع در مصر از دنیا رفت. او را در مقابر اهل معافر دفن کردند.
[۱۸] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۳.    
[۱۹] خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۴.    
[۲۰] ابن تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهره، ج۲، ص۳۲۰.    
[۲۱] ابن‌ملقن، عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ص۲۱۹.    


آثار او عبارت‌اند از: الثقة فی الصنعة،
[۲۲] آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۸.    
الرکن الاکبر
[۲۳] ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۴۳۸.    
[۲۴] کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۱۴۷.    
و قصیده که این سروده را ایدمر بن علی جلدکی شرح کرده و آن‌را الدر المکنون نامیده است.
[۲۵] حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۳۸.    


برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
[۲۶] ابوعبدالرحمن سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ص۲۷.    
[۲۷] اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۹، ص۳۳۱.    


۱. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۵۳۲.    
۲. ↑ ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۰۷.    
۳. ↑ ابن‌اثیر، علی بن محمد، اللباب فی تهذیب الانساب، ج۱، ص۳۵.    
۴. ↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۳۶.    
۵. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۰.    
۶. ↑ ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایه، ج۱۰، ص۳۸۳.    
۷. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، العبر فی خبر من غبر، ج۱، ص۳۵۰.    
۸. ↑ سمعانی، عبدالکریم، الانساب، ج۱، ص۱۳۶.    
۹. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۱، ص۵۳۴.    
۱۰. ↑ عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، ج۲، ص۴۳۷.    
۱۱. ↑ زرکلی، خیرالدین بن محمود، الاعلام، ج۲، ص۱۰۲.    
۱۲. ↑ ابن‌عماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۳، ص۲۰۷.    
۱۳. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۳.    
۱۴. ↑ ابن‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، ج۱۷، ص۳۹۸.    
۱۵. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، ج۱۸، ص۲۶۵.    
۱۶. ↑ ذهبی، محمد بن احمد، میزان الاعتدال، ج۲، ص۳۳.    
۱۷. ↑ ابن‌خلکان، احمد بن محمد، وفیات الاعیان، ج۱، ص۳۱۵.    
۱۸. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۳.    
۱۹. ↑ خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، ج۸، ص۳۹۴.    
۲۰. ↑ ابن تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهره، ج۲، ص۳۲۰.    
۲۱. ↑ ابن‌ملقن، عمر بن علی، طبقات الاولیاء، ص۲۱۹.    
۲۲. ↑ آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۵، ص۸.    
۲۳. ↑ ابن‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۴۳۸.    
۲۴. ↑ کحاله، عمر رضا، معجم المؤلفین، ج۴، ص۱۴۷.    
۲۵. ↑ حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله، کشف الظنون، ج۲، ص۱۳۳۸.    
۲۶. ↑ ابوعبدالرحمن سلمی، محمد بن حسین، طبقات الصوفیه، ص۲۷.    
۲۷. ↑ اصفهانی، احمد بن عبدالله، حلیة الاولیاء، ج۹، ص۳۳۱.    


پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۲۱۷، برگرفته از مقاله «ابوالفیض ثوبان بن ابراهیم ذوالنون مصری».


رده‌های این صفحه : درگذشتگان سال 246 (قمری) | زادگان سال 155 (قمری) | زاهدان قرن 2 (قمری) | زاهدان قرن 3 (قمری) | عارفان قرن 2 (قمری) | عارفان قرن 3 (قمری)
جعبه ابزار