• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌ناجی ابوالفضل قاسم‌ بن عیسی‌ تنوخی قیروانی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


اِبْنِ‌ناجی، ابوالفضل، قاسم‌ بن عیسی‌ بن تنوخی قیروانی (۷۶۲-۸۳۷ یا ۸۳۹ق/۱۳۶۱-۱۴۳۴ یا ۱۴۳۵م)، فقیه و قاضی بود.


کنیۀ او را باباتنبکتی
[۱] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
و حفتاوی،
[۲] حفتاوی، محمد، ج۱، ص۹۲، تعریف الخلف، قاهره، ۱۳۵۵ق.
ابوالقاسم نیز ضبط کرده‌اند. از وصیت‌نامه‌ای که از او بر جای مانده و نسخه‌ای از آن در کتابخانۀ جامع قیروان وجود دارد، معلوم می‌شود که ابن‌ناجی احتمالاً تا ۸۳۹ق در قید حیات بوده است.
[۳] زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.


وی در قیروان متولد شد و در همان‌جا پرورش یافت. قرآن را نزد ابومحمد عبدالسلام صفاقسی و عمویش خلیفه‌ بن ناجی فرا گرفت
[۴] شبوح، مقدمه بر معالم الایمان فی معرفه اهل القیروان دباغ، ص و، قاهره، ۱۹۶۸م.


و از محضر استادانی چون ابومحمد شبیبی و ابن‌عرفه و نیز از ابومهدی غبرینی ، برزالی ، قاضی یعقوب زغبی ، قاضی قاسم قسنطینی ، ابوالقاسم سلاوی و دیگران بهره برد
[۵] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
[۶] ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
[۷] حفتاوی، محمد، تعریف الخلف، ج۱، ص۹۲ -۹۳، قاهره، ۱۳۵۵ق.
.

وی از عبداللُه بن عبدالسلامباجی و ادیب نحوی ابوعلی حسین‌ بن محمد طبلی و از محمد بن خلفۀ اُبی و محمد زیانی
[۸] وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۵۱۸، تونس، ۱۹۷۰م.
[۹] وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۵۲۰، تونس، ۱۹۷۰م.
[۱۰] وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۶۸۷، تونس، ۱۹۷۰م.
[۱۱] وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۷۰۳، تونس، ۱۹۷۰م.
حدیث نقل کرده است.

او مدتی در باجه، جربه و قیروان و نیز چندی در شهرهای اُربُض، سوسه، قابس، تبِسّه به کار قضا اشتغال یافت.
[۱۲] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
[۱۳] ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.




۶.۱ - زیادات علی معالم‌الایمان

از آثار وی زیادات علی معالم‌الایمان،
[۱۴] زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
تعلیقه‌ای است بر معالم‌الایمان فی معرفه اهل القیروان تألیف عبدالرحمن‌ بن محمد دباغ که همراه آن کتابدر ۱۳۲۰ق/۱۹۰۲م در تونس به چاپ رسیده و بار دیگر در ۱۹۶۸م به کوشش ابراهیم شبوح در مصر منتشر گردیده است.

۶.۲ - شرح علی رساله ابی‌زید القیروانی

شرح علی رساله ابی‌زید القیروانی، که همراه شرح دیگری از احمد بن عیسی برنسی فاسی معروف به زروق در ۱۳۳۰ق/۱۹۱۱م و بار دیگر در ۱۳۳۳ق در مصر به چاپ رسیده است.

۶.۳ - شرح المدوّنه

 شرح المدوّنه، که ظاهراً تاکنون به چاپ نرسیده است
[۱۵] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
[۱۶] زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.


۶.۴ - شرح صغیرالمدونه

 شرح صغیرالمدونه.
[۱۷] فاسی، محمدعابد، فهرس مخطوطات خزانه القرویین، ج۱، ص۳۲۷، دارالبیضاء، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
[۱۸] فاسی، محمدعابد، فهرس مخطوطات خزانه القرویین، ج۳، ص۲۱۵، دارالبیضاء، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.


آثار دیگری هم به وی منسوب است، چون شرح رساله‌الشافعی فی‌الفقه علی مذهبه،
[۱۹] حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۸۷۳.
المذهّب یا المهذّب،
[۲۰] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
[۲۱] ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
مشارق انوارالقلوب
[۲۲] زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
و شرح‌الجلاب.
[۲۳] باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۹۲، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.


(۱) ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
(۲) باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
(۳) حاجی خلیفه، کشف.
(۴) حفتاوی، محمد، تعریف الخلف، قاهره، ۱۳۵۵ق.
(۵) زرکلی، اعلام.
(۶) شبوح، مقدمه بر معالم الایمان فی معرفه اهل القیروان دباغ، قاهره، ۱۹۶۸م.
(۷) فاسی، محمدعابد، فهرس مخطوطات خزانه القرویین، دارالبیضاء، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
(۸) وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، تونس، ۱۹۷۰م.

۱. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۲. ↑ حفتاوی، محمد، ج۱، ص۹۲، تعریف الخلف، قاهره، ۱۳۵۵ق.
۳. ↑ زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
۴. ↑ شبوح، مقدمه بر معالم الایمان فی معرفه اهل القیروان دباغ، ص و، قاهره، ۱۹۶۸م.
۵. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۶. ↑ ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
۷. ↑ حفتاوی، محمد، تعریف الخلف، ج۱، ص۹۲ -۹۳، قاهره، ۱۳۵۵ق.
۸. ↑ وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۵۱۸، تونس، ۱۹۷۰م.
۹. ↑ وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۵۲۰، تونس، ۱۹۷۰م.
۱۰. ↑ وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۶۸۷، تونس، ۱۹۷۰م.
۱۱. ↑ وزیر سراج، محمد، الحلل السندسیه، ج۱، ص۷۰۳، تونس، ۱۹۷۰م.
۱۲. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۱۳. ↑ ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
۱۴. ↑ زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
۱۵. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۱۶. ↑ زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
۱۷. ↑ فاسی، محمدعابد، فهرس مخطوطات خزانه القرویین، ج۱، ص۳۲۷، دارالبیضاء، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
۱۸. ↑ فاسی، محمدعابد، فهرس مخطوطات خزانه القرویین، ج۳، ص۲۱۵، دارالبیضاء، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
۱۹. ↑ حاجی خلیفه، کشف، ج۱، ص۸۷۳.
۲۰. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۲۲۳، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۲۱. ↑ ابن‌مریم، محمد بن محمد، البستان، ج۱، ص۱۴۹، الجزایر، ۱۳۲۶ق.
۲۲. ↑ زرکلی، اعلام، ج۵، ص۱۷۹.
۲۳. ↑ باباتنبکتی، احمد، ذیل‌الابتهاج، ج۱، ص۹۲، همراه الدیباج المذهب ابن‌فرحون، قاهره، ۱۳۵۱ق.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ناجی»،ج۵، ص۱۸۴۱.    


رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اهل سنت | علمای قرن هشتم | فقهای شافعی
جعبه ابزار