ابن‌سراج عزالدین محمد بن علی قرشی دمشقی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ سَرّاج، عزالدین محمد بن علی بن عبدالرحمان قرشی دمشقی (د ۷۴۷ق/۱۳۴۶م)، محدث و صوفی است.
او به ابن‌المرابط نیز معروف بوده و کنیه‌اش را ابوالعلاء هم نوشته‌اند.
ابن سراج از احمد بن شیبان
حدیث شنیده و نقل کرده، و مدتی منصب
قضا ی شربکختا (؟) را نیز به عهده داشته است.
برخی او را
شافعی مذهب دانسته‌اند که از مقدمه کتاب
تفّاح الارواح او نیز این نکته فهمیده می‌شود.
۱- ابن سراج مؤلف مجموعه بزرگی به نام
تشویق الارواح و القلوب الی ذکر علاّم الغیوب بوده که در ۷۲۱ق/۱۳۲۱م از تألیف آن فراغت یافته بوده است. جزئی از آن مجموعه کتابی در دو مجلد به نام
تفّاح الارواح و
مفتاح الارباح بوده است،
که اکنون تنها جلد اول آن مشتمل بر حکایات کوتاه پندآمیز، در دست است. از مقدمه آن چنین برمی‌آید که این کتاب به منزله تذکره‌ای درباره زندگی اولیا و حکایات و روایاتی درباره آنان بوده است. نسخه موجود این کتاب شامل چهار بخش است: اخبار و روایات مربوط به متقدمین، متوسطین، متأخرین و منقولات متأخر درباره متقدمین؛
۲- در زمره آثار او از کتاب دیگری به نام
زواهر الفکر و جواهر الفقر نیز نام برده‌اند.
چون تاریخ فراغت از تألیف این کتاب را ۷۲۱ق ثبت کرده‌اند، محتمل است که آن نیز جزئی از کتاب
تشویق الارواح بوده باشد، ولی در نسخه‌ای از این کتاب که در کتابخانه اسکوریال (اسپانیا) محفوظ است عنوان آن چنین آمده است: «زواهرالفکر و جواهر الفقرای مجموع من خطب و اشعار حکماء اندلس، جمع محمدبن علی‌بن عبدالرحمان المرادی الاشبیلی». نسبت «مرادی الاشبیلی» این
شک را ایجاد می‌کند که مؤلف این مجموعه شخص دیگری جز ابن‌سراج بوده و مشابهت اسمی باعث این انتساب شده باشد؛
۳- ابن‌سراج همچنین دارای اثری به نام کتاب
الالتماس بوده است که آن را در ۶۹۷ق/۱۲۹۸م تألیف کرده بوده، اما اکنون اثری از آن در دست نیست.
(۱) ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۶م.
(۲) بغدادی، ایضاح.
(۳) بغدادی، هدیه.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن سراج، عزالدین»، ج۳، ص۱۲۹۹.
