• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌ اذینه (دائرة‌المعارف‌بزرگ‌اسلامی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف






از زندگی‌ و تاریخ‌ ولادت و مرگ‌ او چیز زیادی‌ دانسته‌ نیست‌. همین‌ اندازه‌ روشن‌ است‌ که‌ او از اصحاب‌ امام‌ جعفر صادق‌ (علیه‌السلام) بوده‌ است‌.
[۱] احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۴۷، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
وی‌ را از شاگردان‌ و اصحاب‌ امام‌ موسی‌ کاظم‌ (علیه‌السلام) نیز دانسته‌اند.
[۳] احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۴۷، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
به‌ گفته نجاشی ‌ او از طریق‌ مکاتبه‌ از امام‌ صادق‌ (علیه‌السلام) روایت ‌ کرده‌ است‌. اگر این‌ سخن‌ درست‌ باشد، بی‌تردید وی‌ به‌ طور مستمر در بصره ‌ می‌زیسته‌ است‌ و احتمالاً به‌ همین‌ دلیل‌ است‌ که‌ او را بزرگ‌ شیعیان‌ بصره ‌ شمرده‌اند.


رجال‌ شناسان‌ شیعی ‌ عموماً وی‌ را ثقه ‌دانسته‌اند.
[۵] محمد طوسی‌، الفهرست‌، ج۱، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
[۶] حسن‌ بن‌ یوسف‌ علامه‌ حلی‌، خلاصة الاقوال‌، ج۱، ص۵۹، تهران‌، ۱۳۱۱ق‌.
[۷] محمدباقر مجلسی‌، الوجیزه‌، ج۱، ص۱۶۰، تهران‌، ۱۳۱۲ق‌.
نوری‌ گوید که‌ وثاقتابن‌ اذینه‌ مورد اتفاق‌ جملگی‌ محدثان‌ و رجال‌ شناسان‌ شیعی‌ است‌.
[۸] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۳۶، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.



ابن‌ اذینه‌ روایات‌ بسیاری‌ را نقل‌ کرده‌ و نام‌ او در سلسله‌ اسناد ۴۸۲ حدیث ‌ آمده‌ است‌. بیشتر این‌ روایات‌ که‌ به‌ خصوص‌ از امام‌ صادق‌ (علیه‌السلام) است‌، از طریق‌ زرارة بن‌ اَعْین ‌ صحابی‌ و محدّث‌ مشهور شیعی‌ نقل‌ شده‌ است‌،
[۱۰] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۶۴، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
[۱۱] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۴۴، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
[۱۲] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
اما او افزون‌ بر زراره‌ از محدثان‌ دیگری‌ نیز روایت‌ کرده‌ که‌ از آن‌ میان‌ به‌ این‌ کسان‌ می‌توان‌ اشاره‌ کرد: عبیدالله‌ حلی‌،
[۱۳] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۵۲، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
اَبان‌ بن‌ ابی‌ عیاش‌،
[۱۴] عنایت‌الله قهپایی‌، مجمع‌ الرجال‌، ج۳، ص۱۵۶، به‌ کوشش‌ سید ضیاءالدین‌ علاّمه‌ اصفهانی‌، اصفهان‌، ۱۳۸۷ق‌.
فُضیل‌ بن‌ یسار کوفی‌،
[۱۵] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۴۴، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.
بُکیر بن‌ اعین ‌ و عبید بن‌ زراره ‌ و محمد بن‌ مسلم‌.


غالب‌ محدثان‌ سده ۲ق‌ از ابن‌ اُذینه‌ روایت‌ کرده‌اند. بنام‌ترین‌ آنان‌ عبارتند از: ابن‌ ابی‌ عُمَیر، ابن‌ رئاب‌، احمد بن‌ میثم‌ بن‌ دکین‌، صفوان‌،
[۱۹] محمد طوسی‌، الفهرست‌، ج۱، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
حسن‌ بن‌ محمد سماعه‌،
[۲۰] میر مصطفی‌ تفرشی‌، نقدالرجال‌، ج۱، ص۲۵۵، قم‌، انتشارات‌ الرسول‌ المصطفی‌.
اسحاق‌ بن‌ ابراهیم‌ بن‌ عمر یمانی‌،
[۲۱] عنایت‌الله قهپایی‌، مجمع‌ الرجال‌، ج۳، ص۱۵۶، به‌ کوشش‌ سید ضیاءالدین‌ علاّمه‌ اصفهانی‌، اصفهان‌، ۱۳۸۷ق‌.
حریز، عثمان‌ بن‌ عیسی‌، جمیلی‌ بن‌ درّاج‌، حماد بن‌ عیسی‌، علی‌ حسن‌ بن‌ رباط، منصور ابن‌ یونس، منصور بزرج‌، علی‌ بن‌ اسباط، احمد بن‌ عایذ و پدرش‌، محمد ابن‌ صَدَقه بصری، درست‌ بن‌ ابی‌ منصور، محمد بن‌ عمر، عبدالعظیم‌ بن‌ عبدالله‌ حسنی‌،
[۲۲] غروی‌ حائری‌، جامع‌ الرواة، ج۱، ص۶۳۱-۶۳۲، بیروت‌، ۱۹۸۳م‌.
احمد بن‌ محمد بن‌ عیسی‌ و پدرش‌،
[۲۳] محمدامین کاظمی‌، هدایة المحدثین‌، ج۱، ص۱۲۳، به‌ کوشش‌ سید مهدی‌ رجائی‌، قم‌، ۱۰۴۵ق‌.
حسین‌ بن‌ سعید و یونس‌ بن‌ عبدالرحمان‌.


هرچند غالب‌ روایات‌ ابن‌ اذینه‌ فقهی‌ است‌، اما گاه‌ روایاتی‌ در مقوله امامت ‌ و دیگر مسائل‌ کلامی‌ نیز از وی‌ نقل‌ شده‌ است‌ و این‌ نشان‌ می‌دهد که‌ وی‌ در علم‌ کلام ‌ نیز دستی‌ داشته‌ است‌. روایتنوری
[۲۵] حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۳۶، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.
که‌ می‌گوید ابن‌ اذینه‌ با مخالفان‌ فکری‌ خود به‌ مباحثه‌ می‌پرداخته‌، مؤید این‌ نظر است‌.
طوسی‌
[۲۶] محمد طوسی‌، الفهرست‌، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
آورده‌ است‌ که‌ ابن‌ اذینه‌ اثری‌ با عنوان‌ «کتاب‌ الفرائض‌» در دو نسخه کوچک‌ و بزرگ‌ داشته‌ که‌ احمد بن‌ میثم‌ ابن‌ دکین‌ آن‌ را روایت‌ کرده‌ است‌. اکنون‌ از این‌ اثر جز نامی‌ بر جای‌ نمانده‌ است‌.


طوسی‌ در اختیار معرفة الرجال‌
[۲۷] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
از محدث‌ دیگری‌ به‌ نام‌ محمد بن‌ عمر بن‌ اذینه‌ یاد کرده‌ که‌ در دیگر منابع‌ رجالی‌ شیعی‌ پس‌ از وی‌ نیز آمده‌ است‌. این‌ امر که‌ شخص‌ مذکور همان‌ صاحب‌ ترجمه ‌ در مقاله حاضر باشد، محل‌ تردید است‌. طوسی‌ می‌گوید که‌ وی‌ کوفی‌ بوده‌ و از مهدی‌ عباسی‌ گریخته‌ و در یمن ‌ درگذشته‌ و لذا روایات‌ زیادی‌ از او نقل‌ نشده‌ است‌. برقی‌
[۲۸] احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۲۱، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
این‌ شخص‌ را مدنی ‌ می‌داند. از مجموع‌ این‌ سخنان‌ چنین‌ برمی‌آید که‌ این‌ دو کس‌ یکی‌ نبوده‌اند، زیرا عمر بن‌ اذینه‌ بصری‌ بود و روایات‌ بسیاری‌ نیز از او نقل‌ شده‌ است‌. ممکن‌ است‌ محمد فرزند عمر بن‌ اذینه‌ بوده‌ باشد. روایت‌ طوسی‌
[۲۹] محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
که‌ می‌گوید محمد به‌ دلیل‌ شهرت‌ پدرش‌، به‌ ابن‌ اذینه‌ مشهور گشته‌ است‌، این‌ احتمال‌ را تقویت‌ می‌کند.


(۱) احمد برقی‌، رجال‌، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
(۲) میر مصطفی‌ تفرشی‌، نقدالرجال‌، قم‌، انتشارات‌ الرسول‌ المصطفی‌.
(۳) ابوالقاسم‌ خویی‌، معجم‌ رجل‌ الحدیث‌، قم‌، منشورات‌ مدینة العلم‌.
(۴) محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
(۵) محمد طوسی‌، الاستبصار، تهران‌، ۱۳۹۰ق‌.
(۶) محمد طوسی‌، الفهرست‌، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
(۷) حسن‌ بن‌ یوسف‌ علامه‌ حلی‌، خلاصة الاقوال‌، تهران‌، ۱۳۱۱ق‌.
(۸) غروی‌ حائری‌، جامع‌ الرواة، بیروت‌، ۱۹۸۳م‌.
(۹) عنایت‌الله قهپایی‌، مجمع‌ الرجال‌، به‌ کوشش‌ سید ضیاءالدین‌ علاّمه‌ اصفهانی‌، اصفهان‌، ۱۳۸۷ق‌.
(۱۰) محمدامین کاظمی‌، هدایة المحدثین‌، به‌ کوشش‌ سید مهدی‌ رجائی‌، قم‌، ۱۰۴۵ق‌.
(۱۱) محمدباقر مجلسی‌، الوجیزه‌، تهران‌، ۱۳۱۲ق‌.
(۱۲) احمد نجاشی‌، رجال‌، به‌ کوشش‌ سید موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق‌.
(۱۳) حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.


۱. احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۴۷، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
۲. احمد نجاشی‌، رجال‌، ج۱، ص۲۸۳، به‌ کوشش‌ سید موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق‌.    
۳. احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۴۷، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
۴. احمد نجاشی‌، رجال‌، ج۱، ص۲۸۳، به‌ کوشش‌ سید موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق‌.    
۵. محمد طوسی‌، الفهرست‌، ج۱، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
۶. حسن‌ بن‌ یوسف‌ علامه‌ حلی‌، خلاصة الاقوال‌، ج۱، ص۵۹، تهران‌، ۱۳۱۱ق‌.
۷. محمدباقر مجلسی‌، الوجیزه‌، ج۱، ص۱۶۰، تهران‌، ۱۳۱۲ق‌.
۸. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۳۶، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.
۹. ابوالقاسم‌ خویی‌، معجم‌ رجل‌ الحدیث‌، ج۱۳، ص۲۰، قم‌، منشورات‌ مدینة العلم‌.    
۱۰. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۶۴، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
۱۱. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۴۴، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
۱۲. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۷۸، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
۱۳. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۱۵۲، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
۱۴. عنایت‌الله قهپایی‌، مجمع‌ الرجال‌، ج۳، ص۱۵۶، به‌ کوشش‌ سید ضیاءالدین‌ علاّمه‌ اصفهانی‌، اصفهان‌، ۱۳۸۷ق‌.
۱۵. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۴۴، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.
۱۶. ابوالقاسم‌ خویی‌، معجم‌ رجل‌ الحدیث‌، ج۱۳، ص۲۰، قم‌، منشورات‌ مدینة العلم‌.    
۱۷. احمد نجاشی‌، رجال‌، ج۱، ص۲۸۴، به‌ کوشش‌ سید موسی‌ شبیری‌ زنجانی‌، قم‌، ۱۴۰۷ق‌.    
۱۸. محمد طوسی‌، الاستبصار، ج۳، ص۳۱۴، تهران‌، ۱۳۹۰ق‌.    
۱۹. محمد طوسی‌، الفهرست‌، ج۱، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
۲۰. میر مصطفی‌ تفرشی‌، نقدالرجال‌، ج۱، ص۲۵۵، قم‌، انتشارات‌ الرسول‌ المصطفی‌.
۲۱. عنایت‌الله قهپایی‌، مجمع‌ الرجال‌، ج۳، ص۱۵۶، به‌ کوشش‌ سید ضیاءالدین‌ علاّمه‌ اصفهانی‌، اصفهان‌، ۱۳۸۷ق‌.
۲۲. غروی‌ حائری‌، جامع‌ الرواة، ج۱، ص۶۳۱-۶۳۲، بیروت‌، ۱۹۸۳م‌.
۲۳. محمدامین کاظمی‌، هدایة المحدثین‌، ج۱، ص۱۲۳، به‌ کوشش‌ سید مهدی‌ رجائی‌، قم‌، ۱۰۴۵ق‌.
۲۴. ابوالقاسم‌ خویی‌، معجم‌ رجل‌ الحدیث‌، ج۱۳، ص۲۰، قم‌، منشورات‌ مدینة العلم‌.    
۲۵. حسین‌ نوری‌، مستدرک‌ الوسائل‌، ج۳، ص۶۳۶، قم‌، موسسه اسماعیلیان‌.
۲۶. محمد طوسی‌، الفهرست‌، ص۲۴۰، به‌ کوشش‌ محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش‌.
۲۷. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.
۲۸. احمد برقی‌، رجال‌، ج۱، ص۲۱، به‌ کوشش‌ سید کاظم‌ موسوی‌، تهران‌، ۱۳۴۲ش‌.
۲۹. محمد طوسی‌، اختیار معرفة الرجال‌، ج۱، ص۳۳۵، به‌ کوشش‌ حسن‌ مصطفوی‌، مشهد، ۱۳۴۸ش‌.



مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌اذینه»، ج۲، ص۸۷۵.    






جعبه ابزار