ابن سعد بغدادی (دائرة‌المعارف‌مؤلفان‌اسلامی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعبدالله محمد بن سعد بصری (
۱۶۸-
۲۳۰ق)، مشهور به کاتب واقدی، مورخ و سیره‌نویس مشهور
بغداد در
قرن سوم هجری قمری بود.
ابوعبدالله محمد بن سعد بن منیع زهری بصری، کاتبِ واقدی، صاحب کتاب
الطبقات الکبری، بزرگ‌ترین منبع موجود عصر خویش درباره طبقات
صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) است.
محمد بن سعد در سال ۱۶۸ق متولد شد و از کودکی به تحصیل پرداخت.
گویا اصل او از
بصره است، ولی بعدها به بغداد رفت و در آنجا ساکن شد.
ابن سعد از محدثانی چون
هشیم،
سفیان بن عیینه و
ولید بن مسلم روایت کرد و راویانی
مانند
احمد بن عبید،
احمد بن یحیی بلاذری و
حارث بن اسامه از او روایت نمودند.
شهرت او به کاتب واقدی بدین‌جهت است که مدت زیادی نزد واقدی درس آموخت و به همین جهت مطالب زیادی از کتاب
مغازی و
طبقات واقدی را در طبقات خود نقل کرد.
ابن سعد از کسانی بود که وقتی
مامون عباسی (خلافت
۱۹۸-
۲۱۸ق) عقیده به
مخلوق بودن قرآن را رسمیت داد، وی به این عقیده اعتراف کرد.
گروهی از عالمان و رجال‌شناسان
اهل‌سنت وی را راستگو دانسته و برخی مانند
یحیی بن معین وی را دروغگو خوانده است.
تعصب ابن سعد نسبت به آرای اهل‌سنت از کتابش به خوبی پیداست. کتاب طبقات الکبری که دو جلد اول آن مربوط به زندگی و جنگ‌های پیامبر با
مشرکان و بقیه به شرح‌حال صحابه آن حضرت اختصاص دارد، به صورت‌های گوناگون منتشر و به
فارسی نیز ترجمه شده است، اما گویا هنوز بخش‌هایی از این کتاب به‌دست نیامده و آنچه چاپ شده همه کتاب نیست.
اسماعیل پاشا کتاب طبقات صحابه و
تابعین و خلفای او را پانزده جلد دانسته و کتاب الزخرف القصری فی ترجمة ابی سعید البصری را نیز به او نسبت می‌دهد.
آثار دیگر او عبارت‌اند از: الخیل، الطبقات الصغیر
(مختصر الطبقات) و طبقات الرواة.
ابن سعد سرانجام در سال ۲۳۰ق در بغداد درگذشت و در
قبرستان باب الشام دفن شد.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۶۵۰، برگرفته از مقاله «محمد ـ ابن سعد».
